Veteriner.CC
 Ana Sayfa Suni Tohumlama Kısraklarda gebelik teşhisi
 

KISRAKLARDA GEBELİK TEŞHİSİ

    Rektal Palpasyon:
    Kısraklarda gebeliğin en erken ve en tipik teşhisi Rektal palpasyonla yapılır. Gebelik teşhisi için kısrakları palpe etmenin en elverişli zamanı tohumlamadan sonraki 35. gündür. Kısraklarda Rektal muayene yöntemleri ineklerdekine çok benzemesine rağmen bazı farklılıklar vardır.
    Rektal Palpasyon Esnasında Kısrakların Zapt edilmesi:
    Bazı kısraklar zapturapta gerek kalmaksızın Rektal muayene yapılabilir. Fakat bir kısrağın tepmesi ölüme neden olabileceği gibi çok ciddi yaralanmalara da sebep olabilir. Bu yüzden kısraklar Rektal Palpasyona tabi tutulmadan önce uygun şekilde zapt edilmelidir. Uygun şekilde planlanıp yapılmış bir tramvay muayene eden kişiyi korumak için kullanılabilir. Tohumlamada kullanılmak üzere hazırlanmış kösteklerden yararlanılabilir. Muayene edecek kişiyi korumak üzere kullanılan teçhizat kısrağın korkup heyecanlanmasına neden olmamalı , emniyeti sağlamalı , kolay uygulanmalı ve kısrağa zarar vermeden rahatça uzaklaştırılabilmelidir. Yavaşa takmak bazı kısraklarda etkili olsa da bazılarında da daha fazla azgınlaşmaya neden olabilir. Çok huysuz kısraklar   , zaptedici alet veya malzemeler uygulanmadan önce yatıştırılıp sakinleştirilmelidir. Kısrağın zapt edilmesi muayeneyi kolaylaştırıldığı gibi aynı zamanda hayvanın bir yandan diğer bir yana hareket etmesini ve çeşitli şekilde yaralanmasını önlemektedir.
    Kısrağın Rektal mukozası ineğin Rektal mukozasından çok daha kurudur. Başarılı bir muayene için uygun bir yağlama gereklidir. Böylece rektumun hasar görmesi engellenmiş olur. Kısrağın rektumunda genelde ölümle sonuçlanan yırtılmalara sıkça rastlanır.
    Rektal Palpasyonda Muayene Edilecek Oluşumlar:
    Kısraklarda cervix`ten ziyade ovaryumlar genital organların yerini belirleyen bir işaret olarak kullanılır. Sistematik bir muayene ovaryumlar'dan birinin konumunun belirlenmesiyle başlar. Muayene eden şahız sol elini kullandığı zaman sağ ovaryuma ulaşmak ve yerini tespit etmek daha kolaydır. Gebe olmayan veya gebeliğin erken dönemlerinde olan olan kısraklar da ovaryumlar belirgin halde oval , düzensiz şekilli ve oldukça katı kıvamlı olmaları ile fark edilebilir. Ovaryumların daha ayrıntılı bir şekilde muayene edilmesi , gebeliğin teşhis edilmesine katkıda bulunmaz.
    Uterus Muhteviyatı:
    Kısraklarda gebelik teşhisi ile ilgili karar vermek , hemen hemen tam olarak uterusun büyüklüğü ve onun muhteviyatına bağlıdır. Kısrakların uterusu cornu uterilerin corpus uteriye hemen hemen dikey olarak birleşmesi sonucu T şeklinde 2 parçalı bir yapıya sahiptir. Cornu uteriler biraz huniye benzer ve 10-16 cm uzunluktadır. Corpus uteri ise 4-6 cm genişliğinde ve 15-20 cm uzunluğundadır. Ovaryumun yeri tam olarak tayin edildikten sonra broad ligament uterus cornusunun uc bölgesine doğru takip edilir.Corpus uteri ve cornu uterilerin sistematik bir muayenesi gebelik teşhisi için zorunludur. Gebe olmayan veya erken gebelikte olan kısrakların uterusu pelvis bölgesine yerleşmiş durumdadır. Gebelik ilerledikçe uterus ve muhteviyatı abdominal boşluğa doğru çekilmektedir.
    İneklerde gebeliğin kesim belirtisi olan pilacentomlar ve fetal membranlar, kısrak plesantasının yaygın bağlantısı yüzünden gebelik teşhisi için kriter olarak kullanılmazlar. Tohumlamadan sonraki 30-50 gün arasında amnion kesesi tarafından uterusda oluşturulan çıkıntı hemence hissedilebilir. Bu zamandan sonra fötus bizzat palpe edilebilir.
    Gebelikle ilgili nabız artışı:
    Gebelikte uterusun artan kan ihtiyacı , ineklerde olduğu gibi uterus arterlerinin genişlemesine ve dolayısıyla uterusa doğru kan akışının artmasına neden olmaktadır. Hem utero-ovarian arteri hemde orta uterinarterleri palpe edilebilir. Bunlardaki değişiklikler gebeliğin 150. günden sonra fark edilebilir.
    Ovaryumların pozisyonu:
    Gebelik esnasında uterusun durumunda oluşan değişiklikler broad ligament ve ovaryumlarıda işe karıştırır. Gebelik ilerledikçe , uterus karın boşluğu içerisine sarkarken uterusun ağırlığı broad ligamenti, oda ovaryumları aşağıya ve ileriye doğru çeker. Gebeliğin 6.ayından 7. ayına kadar ovaryumlar pelvis kenarı ile aynı hizada olabilir.

    Gebeliğin 35-40. günlerinde rektal palpasyon bulguları:
    Cornu uterilerden  birinde,  yaklaşık golf topu büyüklüğündeki amnion kesesinin ortaya çıkması bu devrenin en tipik özelliğidir.Bu devrede uterusun geriye kalan kısmı ineklerde olduğu gibi sıvı ile dolu olarak hissedilmez. Uterus kaslarının tonusu yani gücü iyidir.
    Gebeliğin 42-45. günlerinde rektal palpasyon bulguları:
    Bu devrede amnion kesesi biraz oval şekle ulaşır.Uzunluğu 5-7 cm ve çapında yaklaşık olarak 5cm kadardır. Amnion kesesi corpus uteri ile cornu uterilerin birleşme yerine kadar ulaşmaktadır.
    Gebeliğin 60.gününde raktal palpasyon bulguları:
    Amnion kesesinin yaklaşık olarak yarısı corpus uteriye yerleşmiş durumdadır. Oval durumda olan bu kese 12-15 cm uzunluğunda 8-10 cm çapındadır.
    Gebeliğin 90. gününde rektal palpasyon bulguları:
    Bu devrede corpus uterinin tümü işgal edilmiştir. Genişlemiş olan bölge yaklaşık olarak 20-25 cm uzunluğunda ve 12-16 cm çapındadır.Aşağı yukarı corpus uterinin yarısı pelvis kenarı üzerine çekilmiş durumdadır. Bu aşamada fetus kolayca palpe edilebilir.
    Gebeliğin 3-5. aylarında rektal palpasyon bulguları:
    Uterusun tümü karın boşluğu içerisine çekilirken ovaryumlardan aşağı ve ileri doğru çekilir. Fetus hala palpe edilebilir.
    Gebeliğin 5-7. aylarında rektal palpasyon bulguları:
    Uterusun karın boşluğuna inişi devam ederek ve bu devrenin sonuna doğru tamamlanmış olur. Ovaryumlar aşağıya ve ileriye doğru çekilmeye devam eder ve bu devrenin sonuna doğru hemen hemen pelvis tabanı ile aynı hizaya erişmiş olur.Kısrakların çoğunda fetus palpe edilebilir. Ayrıca uterus arterleride elle muayene edilebilir.
    Gebeliğin 7.ayından doğuma kadar olan rektal palpasyon bulguları:
    Bu devrede fetus kolayca palpe edilebilir.

    Kısraklarda gebelik teşhisi ile karışabilecek vakalar:
    Gebelikte karışabilecek patolojik vakalar kısraklarda çok nadirdir. Pek az raslanan piyometrayı gebelikten ayırmak nispeten kolaydır. Uterus geri çekilerek fetusun yokluğu tespit edilebilir. Mumifikasyon halindeki ölü bir fetusun uterusta tutunmasına kısraklarda rastlanmamıştır.

    Hormon Tayini:
    Kısrakların tohumlanmasından aşağı yukarı 40 gün sonra kanda pregnant mareserum gonadotropin ( PMSG ) `lere rastlanır.Maksimum düzeyleri ise 50-120. günler arasında görülür. Sonra kademe kademe bir azalma başlar.PMSG nin varlığını tespit etmek için henüz tamamen büyümemiş 25-40 günlük dişi ratlarda kullanılan biyoassay test geliştirilmiştir. Bu ratlar, kısrak kan serumu enjekte edildikten 72 saat sonra öldürülür. Bunların ovaryumları foliküler büyüme yönünden muayene edilir.Aynı zamanda piyasada bulunan immunolojik bir test kiti satın alınılarak kullanılabilir. Her iki testte de gebeliğin 50-100 günleri arasında uygulandığı zaman iyi sonuçlar vermektedir.
    Progesteron tayini:
    Gebeliği teşhis etmek maksadıyla son zamanlarda yapılan araştırmalar kısrak sütünde progesteron tayini yapılabileceğini göstermektedir. Kısraklar çiftleşme zamanında genellikle emzirme durumunda oldukları için süt örnekleri elde edilebilir.

   KAYNAK   :  Prof. Dr. DEMİRCİ Eşref
 
Veteriner.CC

Copyright © 2007 - 2021 Veteriner.CC®
Her Hakkı Saklıdır - All right reserved