|
LİSTERİOZİS
(LİSTERİOSİS)
Listeriozis,
evcil hayvanlarda çoğunlukla sporadik, ara sıra da enzootik
olarak ortaya çıkan bakteriyel bir hastalıktır. Gevişen
hayvanlarda; santral sinir sistemi bozuklukları, abortus, ölü
veya erken doğumlara yol açar. Ayrıca Listeriozis’e bağlı
mastitis ve konjuktivitis olaylarında da rastlanmaktadır.
Etiyoloji:
-
Etken gram pozitif bir
bakteri olan Listeria monocytogenes’tir.
-
Bakteri çevre koşullarına
oldukça dayanıklıdır. Nemli toprakta bir yıl, nemli sığır
dışkısında 16, samanda 7 ay, kuru yerlerde ve gübrelerde 2
yıl süreyle canlı kalır.
-
80 C’de 15 saniyede, 75 C’de
30 saniyede ölür. Dezenfektanlara karşı duyarlıdır.
-
İnsan ve hayvanlar hastalığı
topraktan, çamurdan ve bitkilerden alırlar.
-
Beslenme yetersizlikleri,
transport, pH’sı 5’in üzerinde olan mantarlaşmaya maruz
kalmış mısır veya çayır silajları etkeni fazla içerdiği
için, böyle yemlerin yenilmesiyle hastalık ortaya çıkar.
Hastalık
Seyri:
Listeriozis, bütün tür
ve cinslerde ve her yaşta ortaya çıkabilir. Doğal koşullarda
sığır oral yolla enfeksiyonu alırlar. Sığırın koyuna yakın
temasta olması hastalığın solunum ve perkutan bulaşmasına neden
olabilir. Ayrıca doğal ve suni tohumlama, bulaşmada ikinci
derece etkili olmaktadır. Anneden yavruya bulaşır. Sütle ve
plasentayla dışarıya hastalık yayılır.
Hastalık
belirtileri:
Hastalık sığırlarda daha
çok vücut direncinin kırıldığı kış aylarında gözlenir.
Listeriozis klinik olarak dört forma ayrılır.
I. Meningoensafalik
form ( meningoencephalitis ) :
Hastalığın bu formu yalnızca gebe olmayan erişkin sığırlarda
görülür. Hastalığın görülme oranı bölgeseldir ve % 10
dolaylarındadır.
-
Hastalığı alan hayvanlar
sürüden ayrılırlar hareketsiz dururlar, duvar ve çitlere
yaslanırlar.
-
Ara sıra amaçsız olarak
sürekli bir daire içersinde dönerler (circling disease)
-
İştah azalır.
-
Ara sıra yüksek ateş (41
°C)
görülür.
-
İki taraflı conjuktivitis
patogonomik sayılabilir.
-
Burun akıntısı, salya artışı
ve dilin ağızdan dışarı sarkması görülür.
-
Hayvan yerde yatarken
sürekli başı bir tarafa dönük ve çoğunlukla yere
dayanmıştır.
İlerleyen
Dönemlerde;
-
Görme bozukluğu
-
Ataksi, inkordinasyon
bozukluğu görülür.
-
Hayvanlar engellere çarpar
yere düşer ve kalkamazlar.
-
Son döneminde 1 – 2 günlük
komadan devresini takiben 4 – 14 günde ölür.
-
Bazen iyileşme kendiliğinde
olur, fakat postensefalik belirtiler kalıcı özellikte olur
ve sığırlar yem yeme ve hareket etmede güçlük çekerler.
II. Septisemik
form:
Sığırlarda
Listeriozis’in bu formu, yalnızca erken veya zamanında doğan ve
hastalığı intrauterin alan birkaç günlük buzağılarda
görülmektedir.
-
Buzağılarda doğumdan 3 – 6
gün sonra, aniden yüksek ateş ve sürekli ishal meydana
gelir.
-
Kulaklar düşer.
-
Konjuktivitis ve
poliartritis şekillenir.
-
Hasta hayvanlar 3 – 9 gün
içinde ölürler.
III. Mastitis
formu:
İneklerde abortusu
takiben, genel durum bozukluklarıyla birlikte seyreden bir
mastitis meydana gelir, ki bu tip mastitise “Mastitis listeriosa”
adı verilir.
-
Meme paranşimi sertleşir.
-
Meme dokusunda küçük sert
düğümcükler hissedilir.
-
Süt miktarı azalmış ve
sulanmıştır, içersinde sarı flakonlar vardır.
IV.
Abortif formu:
Hastalığın
bu formu meningoensefalitik formdan daha az olarak ortaya çıkar
ve daima sporadik özelliktedir. Hayvanlar enfeksiyona gebeliğin
erken döneminde yakalanırlarsa hastalar 4 – 7’nci aydan sonra
abort yaparlar. Daha sonraki dönemlerde prematüre ve zayıf
doğumlar görülür.
Otopsi:
-
Makroskopik olarak karaciğer ve dalakta büyüme vardır.
-
Barsak ve meme lenf yumruları büyümüştür.
-
Buzağıların dalak, akciğer ve böbreklerinde nekroz odakları
dikkati çeker.
-
Meningitis vardır.
-
Epikarad, abomasum, ve ince barsaklar da kanamalar görülür.
-
Histopatolojik muayenede irinli ensefalomyelitis,
perivasküler hücre infiltrasyonu, septisemik formda ise
lökositler meningoensefalitis görülür.
Tanı:
Klinik olarak tanı
mümkün değildir. Kesin tanı laboratuar muayeneleriyle konulur.
Bunun için laboratuara, anadan alınan kan ve süt, fetüsten
alınan kan ve beyin parçaları gönderilir. Laboratuarda serolojik,
mikrobiyolojik ve histopatolojik muayeneler yapılarak tanıya
varılır. Sığırlarda agulatinasyon testinde 1/200 ve 1/400 titre
normal, 1/600 ila 1/800 pozitif olarak kabul edilir.
Ayırıcı
Tanı:
Meningoensefalik
formu;
Abortif
formu;
-
Brucelloz
-
Leptosipiroz
-
Campylobacter
Septisemik
formu;
Sağaltım:
-
Belirtiler görüldüğü andan
itibaren en yakın veteriner hekiminize danışınız!
-
Başlangıçta Sulfonomid ve Tetrasiklin ( 10 mg / kg )
verilmelidir.
-
Eritromisin; Tylosin, ve Trimethroprim gibi ilaçlardan
yüksek doz uygulanır.
-
Konjuktivitis olaylarında gözlere, göz pomatları uygulanır.
Koruma:
-
Ahır hijyenine dikkat edilmelidir.
-
Silaj yemlerinin pH’sının 5’ten düşük olmasına dikkat
edilmelidir.
-
Hayvan yemlerine kış aylarında kalsiyum, fosfor, vitamin a
veya karoten ve proteinler ilave edilmeli
-
Memeleri haşat olan hayvanların sütleri kullanılmamalı.
-
Hasta hayvanların etleri insan ve hayvanlar için sağlığa
zararlıdır.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin
DEMİRTAŞ
|
