|
RUMEN TİMPANİSİ
(İŞKEMBE GAZI -
ŞİŞLİĞİ)
Rumen timpanisi, fermantasyon gazlarının fazla
miktarda oluşması
veya herhangi bir
nedenle dışarı
atılamaması sonucu
rumende (işkembe)
aşırı derecede gaz
toplanmasıdır.
Hastalığın asfeksi nedeniyle ölüme neden olması
yanında zorunlu
kesimler, hasta
hayvanların tedavi
giderleri ve verim
kayıpları söz
konusudur.
Etiyolojisi:
Primer Timpani:
Alınan gıdalara bağlı olarak
rumende aşırı
miktarlarda köpüklü
gaz toplanmasıyla
karakterize bir
sindirim
bozukluğudur. Primer
timpaninin
oluşumunda, yemin
önemli bir
etiyolojik faktör
olması yanında
ruminal ve
mikrobiyal
faktörlerin,
çevresel ve bireysel
faktörlerinde etkisi
vardır.
Primer timpani oluşturma riski
taşıyan yem
maddelerinin ortak
özellikleri, kolay
hazmolabilir
karbonhidrat ve
protein bakımından
zengin olmasına
rağmen Rumen
hareketlerine etkili
kaba lif ve bilhassa
selülöz yönünden
fakir olmaları
yanında fazla su
ihtiva eden
proteince zengin
olmaları ve fazla su
çekmeleridir.
Primer timpani
oluşturma riski olan
başlıca yem
maddeleri:
-
Baklagiller
familyasına
mensup hızlı
gelişen bitkiler
(özellikle
yonca)
-
Genç mera otları
-
Hububat daneleri
-
Parçalanmış ya
da un haline
getirilmiş tahıl
ürünleri
-
Sebze ve meyve
artıkları
-
Aşırı derecede
gübrelenmiş
çayırlar
-
Pancar yaprağı
,patates ve
şeker pancarı
gibi kök
bitkileri
-
Kızışmış yeşil
otlar
-
Çiğli kırağılı
mera otları,
bozulmuş donmuş
yemler
Sekunder Timpani:
Ruktus mekanizmasındaki mekanik
ve fonksiyonel
bozukluklardan
meydana gelir .
Mekanik olarak
özefagus ve kardiya
tıkanmaları söz
konusudur. Özetle
Rumen ( işkembe)
giriş çıkışlarının
mekanik olarak
tıkanması durumudur
.
Özefagus; Meyve, pancar ve
patates parçaları,
rumende papillom,
aktinobasiller
lezyonlar, nedbe ve
granülasyon dokusu
gibi nedenlerle
tıkanabilir .
Kardiya ise kıl ve
yün yumağı, bez,
naylon, iplik yumağı
çuval gibi yabancı
maddeler ile
tıkanabilir.
Kronik Nüksedici Timpani:
Başlı başına bir
hastalık olmayıp,
özellikle özefagus,
ön mideler, abomasum,
bağırsaklar ve
periton
hastalıklarının bir
semptomu olarak
ruktusun
engellenmesine bağlı
olarak oluşur.
Patogenez:
Fizyolojik olarak rumendeki sindirim olayları
sırasında, rasyonun
bileşimine göre
çoğunlukla CO2, CH4
ve N2 olmak üzere
yetişkin bir sığır
tarafından saatte
25-30 litre gaz
üretilir. Oluşan
fermantasyon
gazlarının büyük bir
kısmı rumenin dorsal
gaz kesesinde
toplanır ve düzenli
olarak ruktus ile
dışarı atılır. Rumenin dorsal
kesesinde toplanan
serbest gaz rumenin
ön kısmına basınç
yaparak özefagus
girişinde birikir. Özefagus girişi
rumenin farklı
kısımlarında,
özelliklede kardiyada bulunan
reseptörler
tarafından kontrol
edilir. Rumende gaz
basıncının
artmasıyla bu
bölgedeki
reseptörlerin
uyarılmasıyla ruktus
başlatılır. Hayvan
derin bir nefes alır, özefagus gevşer ve
rumenin kontrakte
olmasıyla gaz
özefagusa geçer ve
dışarı atılır.
Primer timpanide birçok
endojen ve eksojen
faktörün etkisiyle
Rumen sıvısı ve
Rumen gazlarından
aşırı derecede
stabil bir köpüğün
oluşması nedeniyle
gaz kabarcıklarının
rumenin dorsal
kesesinde toplanması
engellenir ve gaz
tüm rumeni doldurur.
Rumen iç basıncının
yükselmesi nedeniyle
de salya sekresyonu
reflektorik olarak
engellendiğinden
rumendeki düşük pH
değeri korunur. Çok
stabil olan köpük ya kardiyayı tıkayarak
ruktusu engeller ya
da bu bölgedeki
engelleyici
reseptörlerin
uyarılmasıyla
kardiyanın
açılmasını önler ve
Rumen gazları
elimine
edilemediğinden
genellikle hayatı
tehtid eden timpani
şekillenir .
Sekunder
timpanilerde
ruktusun
engellenmesi veya
aşırı fermantasyon
sonucu timpani
şekillenir.
Semptomlar:
Oluşan gaz ruktusla uzaklaştırılamadığı için
Rumen hızla belirgin
bir şekilde
dolgunlaşır.
Hastalar yemi ve
suyu reddeder ve
geviş alma durur.
Hayvan huzursuzdur
ve hareket etmek
istemez, inleme,
diş gıcırdatma ve
korkulu bakışlar
vardır .
Özellikle hastalarda gözlenen
yutkunma, öğürme ve
boş çiğneme
hareketleri
genellikle
hafiflemeden devam
eder.
Sancı belirtileri gözlenir, sık
sık dışkılama ve
idrar yapar, karın
duvarı hafif gergin
ve sırt kamburlaşır.
Solunum güçlüğü belirtileri ortaya
çıkar, bacaklar
birbirinden ayrık
tutulur, baş ve
boyun ileri uzatılır, dil dışarı çıkmış
vaziyette ağız
solunumu görülür,
mukozalar hızla siyonik bir görünüm
alır.
Hastalığın perakut
ağır seyrinde bir
iki saat içerisinde
semptomlar ilerler
ve genel durum hızla
bozulur . Hayvanlar
titrer, yere düşer, bacaklar gergin
vaziyette yan yatar, solunum güçlüğü ve
kalp yetmezliği
sonucu ölür
Diagnoz:
Primer timpani hızlı
ve şiddetli
seyirlidir. Anemnezde timpaninin
riskli yemi
yemesinden sonra
başlaması , sürü
problemi oluşu,
birkaç hayvanda aynı
anda görülmesi ve
klinik semptomlar
tanı için yeterlidir. Sekunder
timpanileri tanıma
kolay fakat primer
hastalığı saptamak
güçtür
Prognoz:
İyileşme şansı
zamanında tedavi
edilmesine, timpaninin tipine,
derecesine ve
süresine bağlı
olmakla beraber,
özellikle primer ve
sekunder
timpanilerde prognoz
hızlı seyir ve
komplikasyonlar
sebebi ile daima
dikkatli olarak
değerlendirilmelidir.
Tedavi:
Veteriner Hekiminize
danışınız!
Derleyen:
Veteriner Hekim
Tolga GÜNDÜZ
Kaynak:
|
