KEÇİLERDE DAMIZLIK SEÇİMİ
Damızlık Seçerken
Dikkat Edilmesi Gerekli Olan Faktörler: Özellikle süt
keçiciliğinde damızlık seçimi 2 yöntemle yapılabilir. Birincisi
verim kayıtlarından yararlanılarak yapılan damızlık seçimi,
ikincisi ise dış yapıya bakılarak yapılan damızlık seçimidir.
Verim kayıtlarına göre
yapılacak damızlık seçiminde; genellikle entansif sistem dediğimiz
kontrollü yetiştiricilikte kayıt tutulması söz konusudur. Böyle
işletmelerde tutulan ( pedigri ) genellikle her hayvanın kendisine ve
akrabalarına ait verim özellikleri bulunmaktadır. Bu kayıtlarda canlı
ağırlık, büyüme hızı, oğlak verimi, süt verimi veya üzerinde durulan
diğer verim kayıtları dikkate alınır. Örneğin oğlak veriminin
kalıtsallığı düşüktür. Bu verim bakımından yapılacak uygulamada ikiz,
üçüz doğuran anaçların seçilmesine gayret edilir. Büyüme hızı ya da
canlı ağırlığın kalıtsallığı ise yaşa bağlı olarak artacaktır. Bu
durumda erken yaşta seçim yapılabilmesi için en uygun ölçüt sütten kesim
ağırlığıdır. Keçilerde 6 ve 7. ay canlı ağırlığı ile oğlakların yaşına
bakılarak yapılan seçimlere güvenirliliği daha yüksek düzeydedir.
Dış Yapıya Göre Damızlık
Seçimi: Daha çok kontrolsüz doğaya bağlı sistemde yetiştirilen
sürülerde uygulanan bir yöntemdir. Ancak pedigri yani soy kütüğü dikkate
alınarak yapılan seçimlerde kullanılmaktadır. Damızlık seçiminde vücudun
bazı parçalarının veya organlarının görünümü ile verimler arasındaki
ilişkiler esas alınmaktadır. Örneğin, süt tipi bir keçide, baş, boyun,
vücut yüksekliği, omuzlar, sırt, bel, sağrı, karın, meme, göğüs, deri ve
bacaklarının durumu dikkate alınarak bir seçim yapmak mümkündür.
Sütçü işletmelerde
tekelerin seçiminde dış görünüşe bakarak seçim yapmak mümkün olup bir
kısım ölçütler dikkate alınır. Bunlar tekelerin sağlıklı bir erkek
görünümüne sahip olması ve ırk özelliklerini taşıması, boynuzlu olması,
vücut bölümleri arasındaki uyum, yumurtalıkların iyi gelişmiş, eşit ve
sağlıklı biçimde çalışması ile hayvanın çiftleşme isteği içerisinde
bulunmasıdır.
Seleksiyon
Seleksiyon bir
sürüde gelecek jenerasyonun ebeveynlerinin seçme işlemidir. Sürüde
istenilen özelliklere sahip bireyler damızlık olarak tutulmaktadır.
Bilinçli bir şekilde süt keçiciliği yapılan ülkelerde dişilere bağlı
olarak uygulanan seleksiyon uygulamalarının amaçlarını aşağıdaki gibi
özetleyebiliriz.
-
Boynuzsuzlukla ilişkili
üreme kusurlarını ortadan kaldırmak suretiyle döl verimini artırma;
bunu sağlamak için, ilk yıl kısırlık oranı düşürme ve ikinci yıldan
itibaren doğumda oğlak sayısını artırma ve oğlaklama aralığının
kısaltılması gereklidir
-
Birim hayvan başına elde
edilen süt verimini artırma; bu amaçla ilk laktasyonda en yüksek süt
verimine sahip keçilerin damızlık olarak seçilmesi önerilmektedir.
-
Üretilecek peynirin
kalitesini yükseltmek için sütteki protein oranı dikkate
alınmalıdır.
-
Sağım koşullarını
iyileştirmek için memenin yapısı, lopların simetrisi,
sağılabilirlik, meme başlarının düzgün yerleşmiş ve simetrik yapıya
sahip olması istenir.
-
Adaptasyon (uyum)
yeteneği yüksek hayvanlar bulunmalıdır. Özellikle sıcak ve nemli
koşullara ve su kaynaklarının kısıtlı olabileceği ortamlara uyum
sağlayabilen ve bu koşullarda üreyip verim verebilen hayvanlar
tercih edilmelidir.
Tekelerin seçiminde ise;
gelişme yeteneği, eşeysel davranış özellikleri, boynuzluluk ile sperma
verim özellikleri dikkate alınmaktadır. Bu özelliklerin seçiminde
bireysel seleksiyondan yararlanılır.
Ayıklama
Keçilerin verim
düzeyleri veya dış yapılarına bakılarak yapılacak olan damızlık
seçiminin dışında yaşlılık, hastalık, kazalar vb. nedenlerden dolayı
sürüden çıkarılması gerekli hayvanlar her zaman bulunmaktadır. Oğlak,
keçi veya tekelerin ayıklanmasında dikkate alınması gerekli bazı
noktalar şunlardır:
-
Alt çenenin üst çeneden
kısa olması, topallık, duruş bozukluğuna sahip ayak yapısı, zayıf
doğan ve hızlı gelişemeyen dişi veya erkek oğlaklar sürüden
ayıklanırlar.
-
Süt keçiciliğinde
boynuzsuzluğa bağlı olarak ortaya çıkan üreme kusurları
gözlemlenebilir. Bu durumdaki çift cinsiyete sahip hayvanlarda
damızlık olarak sürüde tutulmazlar.
-
Analık yeteneği gelişmemiş
dişiler oğlaklarını emzirmeyeceği için ayıklanmalıdırlar.
-
Meme yapısında kör meme
başı olan, meme gövdesi simetrik olmayan ve meme başları eşit
olmayan dişilere damızlık şansı verilmez.
-
Düşük süt verimli ve çabuk
kuruya çıkan keçiler de sürüde tutulmazlar.
-
Aşırı yaşlı dişiler ile
aşım yeteneğini kaybetmiş tekelerde sürüden ayıklanmalıdırlar.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin
DEMİRTAŞ |