|
KOYUN YETİŞTİRİCİLİĞİNDE HAYVAN REFAHI
Ülkemizin ve hatta dünya koyunculuğunda çok önemli yeri
olan ama şu zamana kadar fazla önemsenmeyen hatta doğru düzgün kaynak
bulmakta bile zorlanılan bir konuyu koyunculukta HAYVAN REFAHINI sizlere
anlatmaya çalışacağım.
Çoğumuz bu konuyu duymamışızdır. Duysak bile
önemsememişizdir. Ülkemizde koyun yetiştiricilerinin kulaktan dolma
bilgilerle hazırladıkları ağıllarda ve ortamlarda koyun yetiştiriciliği
yapmaya çalıştıklarını görüyoruz duyuyoruz. Koyun yetiştiriciliğinde
hayvan refahını sağlamak için gerekli konular ‘’beş özgürlük ‘’
ile ilişkilendirerek gözden geçirilmesi gerekmektedir. Bu hususlar
uluslar arası uygulanabilir niteliktedir:
1) Aç ve Susuz kalmama özgürlüğü:
Koyunlarda sağlığın ve dinçliğin sağlanabilmesi için taze suya ve yeme
ulaşabilme özgürlüğünün sağlanabilmesi gerekmektedir. Ülkemizde ve çoğu
dünya ülkelerinde bu husus göz ardı edilmektedir. Koyunların önüne
konulan az miktardaki ot ve yem ile bütün gün boyunca bu ot ve yem ile
koyunların ihtiyaçlarının giderilmesi düşünülmektedir. Yine günde bir ya
da belki iki kez sulama ile su ihtiyacının giderildiği düşünülmektedir.
Düşünsenize sizin önünüze birisi yemek su koyacak ve siz onu günde bir
ya da belki iki kez yeme ve içme ihtiyacında kalacaksınız. Size buna
ihtiyacınızın olup olmadığını soran ya da tercih hakkı sunan birisi yok.
Bunu ya yiyip içeceksiniz ya da aç susuz kalacaksınız.! Bu fırsatı
kaçıranlar ertesi günü beklemek zorunda kalacaklar!
2) Rahatsız olmama özgürlüğü: Kapalı
bir barınma yeri ve rahat bir dinlenme alanı da dahil olmak üzere uygun
çevre koşulları sağlanmalıdır. Beklide ülkemiz koyun yetiştiriciliğinin
en önemi sorunlarından birisi olsa gerek. Ülkemizin çoğu yerlerinde iki
direk arasına gerilen bir duvar ya da tel ile koyunculuk yapmaya çalışan
yetiştiricilerimizin olduğunu unutmamak gerek. Ve sorulduğunda
koyunculuk yapıldığını söyleyen bu vatandaşlarımızın gerçekten de bu
bilgilerden uzak olduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.
Koyun yetiştiriciliğinde hayvan refahı açısından
en önemli husus barınmadır. Kapalı bir barınma ortamının yanında açık
bir barınma alanı olması şarttır. Hayvan sayısına bağlı olarak yeterli
miktardaki alan ihtiyacı ile sorun ortadan kaldırabilir. Bu koyunlar
için en önemli özgürlüklerden biridir. Barınağın etrafının korunaklı
olması koyunlar için ihtiyaç duyulan diğer önemli elzemlerden biridir.
Hayvanın kendini güvende hissetmesi ve bu güvenli alanda dinlenme
ihtiyacını gidermesi son derece önemlidir.
3) Bulunduğu yerde normal
davranabilme özgürlüğü: Koyun ağıllarında yeteri kadar boş alan
olması gerekir. Hayvanın doğasına uygun ortamlar, tesisler, barınaklar
oluşturulması sağlanmalıdır. Yeteri kadar alan olmayan barınaklarda
koyunların ayakta durmaktan başka ihtiyaçlarını zor gidermelerine neden
olmaktadır. Buda hayvanların strese girmelerine sebebiyet vermektedir.
Hayvanların doğasında olan özgürlükçü davranışları sergileyebilmeleri
onlar için olmazsa olmazlardandır. Bu onların doğasında vardır ve bu
şartların sağlanması onların en temel özgürlüğüdür.
4) Acı, ağrı veya hastalığa maruz kalmama
özgürlüğü: Hastalıklara karşı yeterli önlemlerin alınması, hızlı
tanı konulması ve tedavi sağlanmalıdır. Hastalık durumlarında doğum
sırasında oluşabilecek problemlere karşı hızlı bir tanı ve tedavi
koyunların sahip oldukları özgürlüklerdendir. Yine hastalıklara
yakalanmaması için yapılan koruyucu hekimlik çalışmaları da bunun
içindedir. Alınan önlemler ve yapılan koruyucu çalışmalar hızlı bir
şekilde yapılmalı bunun için gerekli önlemler alınmalıdır. Büyük
işletmeler için bunun cevabı işletmede bir veteriner hekimin
çalıştırılmasıdır. Küçük işletmelerde de bir veteriner hekim
çalıştırılmasına maddi güç yetmiyorsa da gerekli kontrollerin ve
koruyucu hekimlik çalışmaların yapılması için devamlı bir veteriner
hekimle çalışılmalı ve gerekli kontrollerin sıklıkla yapılması
sağlanmalıdır. Böylelikle hastalıkların en aza indirilmesi ve bu
özgürlüğün sağlanabilmesi için gerekli hassasiyetin gösterilmesi
sağlanmış olur.
5) Korku ve stresten uzak olma özgürlüğü:
Hayvanların mental olarak acı çekmelerini engellemek için uygun
şartlar ve tedavi imkanı sağlanmalıdır. İşletmelerde hayvanların
nakillerinde olsun kesimlerde olsun gerekli hassasiyetin gösterilmesi
gerekir. Stresten ve korkudan uzak bir davranış biçimiyle oluşturulan
bir ortamın sağlanması bu duyarlılıkla özgürlüklerinin sağlanması çok
önemlidir. Kesim sırasında insani bir şekilde kesimlerin yapılması
beklide bu özgürlüğün en önemli kısmıdır.
Kısaca söylemek gerekirse bu özgürlük
maddeleri dünyada ve ülkemizde çok nadir uygulanmaktadır. Hayvan refahı
için kısa ve öz öneri kodları ise şu şekilde yorumlanabilir;
-
Özen gösterme, sorumlu planlama ve yönetim
biçimi
-
Becerikli e bilinçli personel
-
Uygun çevre dizaynı
-
Taşıma ve diğer davranışların düşünülerek
yapılması
-
İnsani kesim
Hayvan refahı açısından en önemli etken bakıcılardır. Bakım şartlarının
geliştirilmesi ve devamlılığının sağlanmasında bakıcılar görev alır.
Bakıcıların bunları yapabilmesi sağlayabilmesi içinde tek ve en önemli
şart çiftliğin veteriner hekimi olmasıdır. Veteriner hekimin
önderliğinde iyi bir bakıcı hayvan refahının güzel bir şekilde
sağlanmasında çok önemlidir. Fakat ne yazıktır ki günümüzdeki
çiftliklerde hayvan refahına etki eden en önemli etken ekonomidir! İşine
özen gösteren iyi çalışan bakıcılara rağmen çiftlik içi kararlar
çoğunlukla maliyet düşünülerek alınır. Veteriner hekimler ise çiftlik
içersinde ticari bir getiri olacak ise çalıştırılmaktadır. Bu nedenle
koyun hekimliğine ve hayvan refahı konusuna odaklanan tüm yayınlarda
temel çiftlik ekonomisine değinilmelidir. DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ
(06.06.2012)
GÜNCELLEME:
(23.03.2020)
KAYNAK:
-
Koyun hastalıkları ( Philip R
Scott )
|
