|
ETLERİN
TEFTİŞ TALİMATI
KESİM ÖNCESİ (ANTE
MORTEM) SAĞLIK MUAYENESİ
Madde 1-
Hayvanlar mezbahalara ve kombinalara,
Veteriner Sağlık Raporu veya Menşe Şahadetnamesi ve Büyükbaş hayvan kimlik kartı
ile getirilmelidir. Raporsuz veya Menşe Şahadetnamesiz ve Büyükbaş hayvan kimlik
kartsız hayvanların kesimleri yapılmaz. Bu hayvanlar hakkındaki karar, 3285
Sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ve Yönetmeliğinin ilgili hükümlerine
göre işlem yapılır.
Madde 2-
Canlı hayvanlar
kesilmeden önce aşağıdaki sıraya göre muayene ve kontrol edilir ve muayene kartı
tutularak gözlemler rapor edilir.
-
Hayvan sahibinin adı ve soyadı
-
Sürüdeki hayvan sayısı ve mezbahaya geliş zamanı
-
Hayvanın nev’i ve
cinsi
-
Antemortem muayenenin
tarih ve saati
-
Besi
durumu
-
Yaş
ve gebelik kontrolünün yapılması
-
Hayvanın durumu, davranışları, çevresine karşı ilgisi ve
hareketlerinin araştırılması
-
Vücut muayenesinde; deri, sindirim, solunum ve tenasül
organları ile ağız bölgesi, ayak ve tırnakların şap
hastalığı yönünden muayene edilmesi, gerektiğinde termometre
tatbik edilmesi.
-
Sığırda sığır vebası,
anthrax (Şarbon),
yanıkara, tüberküloz,
şap hastalığı,
Bovine Spongiform
Encephalopathi (BSE),
kuduz ve ateşli hastalıklar,
danalarda ayrıca dizanteri, koyun ve keçilerde; uyuz,
şarbon,
kuduz,
kanatlılarda; newcastle, kolera, tifo, difteri ve tüberküloz, avian influenza ve
ornithosis hastalıklarının aranması.
-
Kesime izni verilmiyorsa nedeninin belirtilmesi.
-
Muayene veteriner hekiminin imzası bulunması gerekmektedir.
Madde 3-
Ayakta muayenede sağlıklı bulunan hayvanlar
geldikleri yol uzunluğuna göre 9–24 saat dinlendirildikten sonra kesilmesine
izin verilir. Kesimin 24 saatten fazla geciktiği durumlarda 2. kez muayene
yapılır. Hastalık tespit edilen hayvanlar hakkında, hastalığın türüne göre 3285
Sayılı Kanun ve Yönetmelik Hükümlerine göre hareket edilir.
Madde 4-
Çok zayıf hayvanlar ile etleri olgunlaşmamış
durumdaki genç hayvanlar, gebelik müddetinin üçte ikisini doldurmuş gebeler, bir
hafta önce doğum yapmış inekler ve ateşi çok yüksek hayvanların kesilmesine
müsaade edilmez. Bölgelerin özelliği dikkate alınarak koç katma zamanlarında
dişi koyun ve keçi kesimi yapılmasına da müsaade edilmez.
Sinirlilik, korku,
endişe, beton zeminde yürüyememe, kapalı alanlara girememe, kapılardan geçememe,
insanlara karşı saldırganlık, başı aşağıda tutma, baş ve boyun kısmına dokunmaya
aşırı tepki, ses ve ışığa hassasiyet, özellikle arka ayaklarda yüksek adımlarla
yürüme, kalkma zorlukları, deri titremeleri ve şiddetli burun kaşıntısı gibi
semptomlar gösteren sığırlar kesildikten sonra başları
BSE yönünden incelenmek
üzere bölge laboratuarına gönderilir. Hayvanın karkası laboratuar sonucu
gelinceye kadar muhafaza edilir, tüketime sunulmaz.
Madde 5-
Antemortem muayene yapan Veteriner Hekim
hastalıklı hayvanları karantina bölümüne sevk eder, gerekli dezenfeksiyonu
yaptıktan sonra muayeneye devam eder. Dezenfeksiyon tedbirlerini almadıkça diğer
hayvanları muayene edemez ve başka bir yere gidemez.
Antemortem
muayenede dikkat edilmesi gereken hususlar;
Madde 6-
Karkasın post mortem muayenesi yüzme
işleminin tamamlanmasından sonra en kısa zamanda yapılmalıdır. Post mortem
muayene için karkas ve karkasa ait iç organlar ve baş bir arada tutularak
Veteriner Hekim tarafından sistematik muayeneye tabii tutulur. Buna göre;
-
Kesilen hayvanlar görsel olarak muayene edilir.
-
Renk, koku ve dokularda anormallikler yönünden kontroller
yapılır.
-
İç
organlar ve etler ayrı ayrı kontrol edilir.
-
Akciğer, karaciğer, safra kanalları, uterus, dil, dalak gibi iç organlar muayene edilir, lenf
yumrularına kesitler yapılır.
-
Sığırlarda sistiserkus bovis bakımından dil, kalp, göğüs ve çene kasları ile arka
bacaklarında butlar kesilerek muayene edilir. Sistiserkus selluloza yönünden,
göğüs ve karın boşluğu organları, kalp yutak ve yemek borusu muayene ve kontrol
edilir.
-
Kesilen hayvanların iç organları ve etlerinin muayenesi
gerekirse konunun uzmanı Veteriner Hekimlerce laboratuarda
yapılır.
Madde 7-
Et Kombinaları, Mezbahalar ve Kapalı Kesim yerlerinde etlerin muayenesinde takip
edilecek usul ve sıra aşağıdaki şekilde yapılır.
Sığırlarda Et
Muayenesi:
-
Gövde gözle muayene
edilir.
-
Akciğer, Karaciğer, Dalak, Uterus, Meme ve Dil gibi organların palpasyonu yapılır.
-
Organ ve lenf yumrularına kesitler yapılır.
-
Doku, renk ve kokudaki anormallikler araştırılır ve sonra
özellik sırasıyla şu muayeneler yapılır.
1- Kan:
Kanın rengine ve pıhtılaşma kabiliyetine
bakılır. Bu muayenenin
şarbon teşhisinde büyük önemi vardır.
2- Deri:
Deri hipodermalar,
şarbon,
yanıkara,
septisemi, çiçek, yaralar, apseler, deri altındaki infiltrasyonlar, iç yüzünün
fazla kanlı olup olmadığı yönünden muayene edilir. Derinin iç yüzünün fazla
kanlı olması hayvanın agoni halinde veya ölümünden sonra kesildiğini gösterir.
3- Baş:
Dilin alt çene ile ilgisi kesilerek dil
dışarıya alınır, ağız ve yutak nahiyesi ve dilin kaidesi kolayca muayene
edilecek şekle getirilir ve sırasıyla,
-
Başın dış muayenesinde aktinomikoz aranır.
-
Burun ucu, dudaklar, diş etleri, damak ve boğaz bölgesi
muayene edilerek sığır vebası ve
şap
hastalığı yönünden muayene edilir.
-
Dil;
şap, aktinomikoz
ve sistiserk, koyunlar da ayrıca mavi dil yönünden muayene edilir.
-
Dış
ve İç çene kaslarına kesitler yapılarak sistiserkus bovis yönünden muayene edilir.
-
Baş
lenf yumruları tüberküloz yönünden muayene edilir.
-
Özefagus sarkosporidiler yönünden muayene
edilir.
Tek tırnaklı hayvanlarda
baş uzunluğuna ikiye bölündükten sonra burun boşluğu, sinüsler, larynks, trachea
Ruam yönünden muayene edilir.
4-Akciğer:
Bronchial ve Mediastinal lenf
yumruları gözden geçirilir. Lenf yumrularına kesit yapılır. Akciğer ayrıca el
ile muayene edilir, şüpheli bir durum varsa koyun ve keçiler hariç bronşlar
diyaframatik loplar boyunca enine kesit yapılır. At ve sığırlarda larynx,
trachea ve ana bronşlar uzunlamasına açılmalıdır. Ekinokok ve Tüberküloz
yönünden muayene edilir.
5-Kalp:
Altı haftalığın üzerindeki bütün buzağılar
ve ergin sığırlarda sistiserk teşhisi bakımından önemli olması nedeniyle iyi bir
şekilde muayene edilmesi gereklidir. Cysticercus Bovis’in endemik olduğu
bölgelerde 6 haftalığa kadar olan buzağıların da kalpleri muayene edilmelidir.
Kalp adalesine, kalbin tabanından ucuna kadar uzanan bir yada daha fazla
uzunluğuna kesitler yapılır veya kalp iç dış yapılarak sığ ensizyonlarla
kapakçıklar, sol ve sağ ventriküller ve kaslar açığa çıkarılır. Kulakçıklar da
kesilerek dejenerasyonlar, hemorajiler, sistiserkler, ekinokoklar ve tüberküloz
yönünden muayene edilir. Şap hastalığında bilhassa genç hayvanlarda şekillenen
kalp dejenerasyonları yönünden muayene edilir.
Diyafram sistiserk
yönünden muayene edilir.
6-Karaciğer ve
Lenf Yumruları: Gözle, elle temas
suretiyle ve dokusuna kesitler yapmak suretiyle Distom, Ekinokok ve tüberküloz
yönünden muayene edilir.
7-Mide ve
Barsakların Muayenesi: Mesenterium
lenf yumruları ve omentum gözden geçirilerek parazitler, paratüberküloz,
tüberküloza bağlı bozuklukları ile tümörler ve aktinomikoz yönünden muayene
edilir.
8-Dalak:
El ile temas ve kesilmek suretiyle
Şarbon,
Ekinokok, tüberküloz ve tümörler yönünden muayene edilir.
9-Böbrek ve
Böbrek Lenf Yumruları İle Sidik Kesesinin Muayenesi:
Böbrekler ve Lenf yumrularına kesitler yapılarak
tüberküloz yönünden, sidik kesesi muhteviyatı
şarbon yönünden muayene edilir.
10-Cinsiyet
Organlarının Muayenesi: Salgı ve
patolojik bozukluklar incelenerek tüberküloz yönünden muayene edilir.
11-Meme ve Meme
Lenf Yumruları: Tüberküloz,
aktinomikoz, apse ve septik mastitis yönünden muayene edilir.
12-Adaleler:
Adalelere ait yağ, bağ dokusu, kemik
ve eklemler, pleura ve periton kısımları ve adale içindeki lenf yumruları
tüberküloz, tümör, aktinomikoz, sistiserk ve diğer parazitler yönünden muayene
edilir. Ayrıca, ayakta muayenede
hareket arızaları görülmüşse veya ayak hastalığından şüphe edilmişse tırnaklar,
tendolar, kemik ve eklemler muayene edilir.
Danalarda Et
Muayenesi
Sığırlarda uygulanan
usul ve sıraya göre muayene edilir. Ancak danalarda et muayenesi yapılırken
ayrıca aşağıdaki incelemeler yapılır.
-
Mide’de Ulcus
Pepticum aranır.
-
İnce barsaklar
dizanteri bakımından incelenir.
-
Mesenterial ve
karaciğer lenf yumruları tüberküloz teşhisi için primer enfeksiyon yönünden
muayene edilir.
-
Göbek bölgesinde omphalophlebitis aranır.
-
Mafsallarda polyarthritis septica ve pyemica aranır.
Koyun ve
Keçilerde Et Muayenesi:
a)
Deri: Gövdeye bitişik olarak bırakılır,çiçek ve uyuz yönünden muayene edilir.
b) Kan:
Kanın yeterince akıtılıp akıtılmadığı tespit
edilir.
c) Özefagus,
Akciğer ve Karaciğer:
Sarkosporidiler, akciğer kıl kurtları, ekinokok ve distom yönünden muayene
edilir.
d) Dalak:
Şarbon ve piroplazmoz yönünden muayene
edilir. Bunun için dalak Veteriner Hekim muayene edinceye
kadar bağlı olduğu iç organlara bitişik bırakılır.
e) Beyin:
Coenurus Cerebralis yönünden muayene edilir.
f)
İskelet kasları: sarcosporidiler yönünden
muayenesi yapılır.
Kuzularda Et
Muayenesi:
Kuzu karkasları iç
organlarıyla beraber pazarlandıklarından, bunlarda karın boşluğu açılarak önce
karaciğer ve dalak gözden geçirilir.
Şarbon ve Cystisercus Tenuicollis yönünden
muayene edilir.
Domuzlarda Et
Muayenesi:
a)
Domuzların muayenesinde dil ve kalp, karın
kasları, diaphrama, but kasları, intercostal, boyun, çene (masseter) ve gırtlak
kasları ile iç organların çıkarılması ve omurganın ikiye bölünmesinden sonra
bütün adaleler domuz trişini, cystisercus selluloza ve kanamalar yönünden
muayene edilir.
b)
Akciğer, kıl kurtları
yönünden muayene edilir.
c)
Deri muayene edilerek erüpsiyonlar,
kızartılar bulunup bulunmadığına bakılır.
d)
Meme; Apse ve aktinomikoz yönünden muayene
edilir.
e)
Tırnaklar şap bakımından
muayene edilir.
f)
Böbrekler; yağlar alındıktan sonra lenf
yumruları ile beraber düzenli olarak incelenir. İç organların muayenesi de
yapıldıktan sonra eğer hastalığa bağlı bozukluğun inspeksiyonla muayenesi
yeterli görülmezse mikroskobik, bakteriyolojik ve gerektiğinde histopatolojik
araştırmalar yapılır.
Kanatlılarda Et
Muayenesi:
Vücudun genel
muayenesinde dış bakıda; tüberküloz, tifo, avian influenza ve ornithosis kolera
hastalıkları yönünden muayene edilir.
Ölüm yüzdesi (%50 ve
yukarısı) avian influenza, newcastle, kolera yönünden dikkat edilir.
Baş bölgesi, boyun, yüz,
ibik ve sakal; avien influenza, kolera salmonellosis hastalıkları yönünden
muayene edilir.
Gözler; ornithosis,
kolera, avien influenza ve newcastle yönünden muayene edilir. Burun ve sinuslar
kolera, newcastle, ornithosis hastalıkları yönünden muayene edilir. Kulaklar
kolera hastalığı yönünden muayene edilir.
Ağız; newcastle
hastalığı yönünden muayene edilir.
Boyun bölgesinde;
newcastle ve kolera hastalığı yönünden muayene edilir.
Tüyler; salmonellosis,
tüberkülozis ve kolera hastalığı yönünden muayene edilir. Deri; avian influenza
hastalığı yönünden muayene edilir.
Ayaklar; avian influenza
hastalığı yönünden muayene edilir.
Kloaka; avian influenza,
salmonellosis ve kolera hastalıkları yönünden muayene edilir.
İç bakıda deri altı
dokuları; avian influenza, salmonellosis, kolera hastalıları yönünden muayene
edilir.
Göğüs ve bacak kasları;
kolera hastalığı yönünden incelenir.
Larix ve trachea;
newcastle hastalığı yönünden muayene edilir.
Ağız ve farinks; avian
influenza, ve newcastle hastalığı yönünden muayene edilir. Özofagus ve kursak;
newcastle ve avian influenza hastalıkları yönünden muayene edilir.
Karın boşluğu; kolera,
newcastle ve avien influenza hastalıkları yönünden muayene edilir.
Hava keseleri;
newcastle, avian influenza, salmonella ve ornithosis hastalıkları yönünden
muayene edilir.
Karaciğer; ornithosis,
kolera, tüberkülosis ve salmonellosis hastalıkları yönünden muayene edilir.
Perikard; avian
influenza ve salmonellosis hastalıkları yönünden muayene edilir. Bezli mide;
newcastle ve kolera hastalıkları yönünden muayene edilir.
İnce bağırsaklar;
newcastle, tüberkülosis ve avian influenza hastalıkları yönünden muayene edilir.
Kör bağırsaklar;
salmonellosis hastalığı yönünden muayene edilir.
Dalakta; tüberkülosis ve
salmonellosis hastalıkları yönünden muayene edilir. Kalp; newcastle ve avien
influenza hastalıkları yönünden muayene edilir.
Akciğerler;
salmonellosis ve kolera hastalığı yönünden muayene edilir.
Yumurtalık ve yumurtalık
yolu; salmonellosis, newcastle ve avian influenza hastalıkları yönünden muayene
edilir.
Kemik iliği; tüberküloz
hastalığı yönünden muayene edilir.
Salmonellozis, avian
influenza ve ornithosis hastalıklarının kümeslerde tespiti durumunda hastalıklı
hayvanlar imha edilir. Kesimhanede bu hastalıkların belirlenmesi halinde ise
kontaminasyon riskinin en aza indirilmesi, kesim sonrası kesimhanenin temizlik
ve dezenfeksiyonunun sağlanması ve etlerin insan tüketiminde kullanılmaması
şartıyla veteriner hekim tarafından kesimine izin verilir.
HASTALIK TESPİT
EDİLEN ETLER HAKKINDA KARAR
SIĞIR VEBASINDA ETLER
HAKKINDA KARAR
Madde 8-Sığır
vebasında hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanların kan dahil olmak üzere etlerle
beraber bütün aksamları imha edilir.
Madde 9-Sığır
vebası hastalığının kombina, mezbaha ve kesim yerlerindeki sığırlarda çıkması
durumunda hastalar ve hastalıktan şüpheliler tazminatlı olarak öldürülür ve imha
edilir. Diğer manda ve sığırlar kestirilerek, iç organlar ve baş imha edilir,
deri ve tırnakları iyi bir şekilde dezenfekte yapılarak serbest bırakılır.
Etlerin ise tüketimine müsaade edilir.
TÜBERKÜLOZLU
ETLER HAKKINDA KARAR
Madde10-
Yapılan sistematik et muayenesinde;
tüberkülozun lokal veya generalize olduğunun tespitine göre kısmen veya tamamen
imhasına karar verilir.
a) Kısmen İmhayı
Gerektiren Durumlar:
Tüberküloz lezyonları
lokal ise; (Tüberkülozik bozukluklar büyük kan dolaşımı ile yayılmadığı müddetçe
lokal kabul olunur. Yani lokal tüberküloz da yayılma lenf yollarıyla veya
V.Porta veya küçük kan dolaşımı ile yayıldığı zaman lokal sayılır. Primer
kompleks ve kronik tüberküloz da lokal tüberkülozdur.)Akciğer, bağırsak vb.
organ ve lenf yumrularında tüberküloz lezyonları tespit edildiğinde ve hayvan
besili ve kondüsyonlu ise tüberkülozlu organ ve kısımlar imha edilerek geri
kalanı şarta tabi tutularak gıda değeri düşük etler grubundan kavurma
yapıldıktan sonra tüketimine izin verilir.
b) Tamamen
İmhayı Gerektiren Durumlar:
Tüberküloz lezyonları
generalize ise; (Tüberkülozik bozukluklar büyük kan dolaşımı ile muhtelif
organlarda yani dalak, böbrek, testis, yumurtalıklar, meme, kemikler, et lenf
yumruları, beyin zarı, göz vb. organlarda tespit edildiği zaman generalize
sayılır).
-
Tüberkülozik
bozuklukların genişliği ne olursa olsun kaşeksi ile birlikteyse,
-
Kaslar içinde veya inramüsküler lenf yumrularında tüberküller bulunuyorsa,
-
Bütün iç organlarda ve bilhassa dalakta milier tüberküllerin varlığı ile tüberküloz lezyonları yayılmış
bulunuyorsa,
-
Aynı
zamanda göğüs boşluğu ve karın boşluğu üzerinde tüberküller bulunuyorsa, etler tamamen imha
edilir.
BRUSELLOZ”LU
ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 11-
Bruselloza tutulan veya bu hastalıktan yahut da sirayetten şüpheli bulunan
sığırların etleri hakkında aşağıdaki şekilde karar verilir.
a)
Bilhassa ateş görülen devirlerde hastalığın
etkeni kanda bulunduğundan, bu vakalarda hayvanlar öldürülerek imha edilir.
Çünkü brusellanın kesme ve yüzme esnasında insanlara geçmesi mümkündür. Ateş
göstermediği halde yalnız serolojik muayene ile hastalık olduğu anlaşılan
hayvanlar kesildikten sonra etleri şarta tabi tutulur. Kavurma yapılarak
tüketimine izin verilir. Ancak iç organlar ile meme ve tenasül organları tamamen
imha edilir.
b)
Bruselloz teşhis edilen koyun ve keçi
etlerinde, şayet enfeksiyon akut devrede ise ve hayvanlarda ateş varsa,
hayvanlar kesilmeden öldürülüp imha edilir. Bunun dışındaki ateş göstermeyen
hayvanların etleri, şarta tabi tutulur, kavurma yapılarak tüketimine izin
verilir. Ancak uterus, meme, testis, dalak, böbrek, karaciğer gibi bütün iç
organlar imha edilir. Bu hayvanların derileri mutlaka iyi bir şekilde dezenfekte
edilir.
ŞAPLI ETLER
HAKKINDA KARAR:
Madde 12-
Şap hastalığı eğer bir hastalık ile komplike
olmuşsa, kaşektik durum varsa ve kas bozuklukları ile karışıksa gövde tamamen
imha edilir. Ancak başka bir hastalık yoksa ve besili durum mevcutsa yalnız
hastalıklı kısımlar ve tırnaklar imha edilir. Gövdenin kalan kısmı ise 48 saat
+4 C0’ de bekletildikten sonra, et kemikten ayrılır, kemikler imha edilerek
kalan etin tüketimine izin verilir. Bu hayvanların derileri mutlaka iyi bir
şekilde dezenfekte edilir. Derilerin şap virüsü taşımadığı tespit edildikten
sonra işlenmesine ve taşınmasına izin verilir.
ŞARBONLU ETLER
HAKKINDA KARAR:
Madde 13-
Şarbonlu etler hakkında Yönetmelik
hükümlerine göre karar verilir.
KOYUN VE KEÇİDE
ÇİÇEKLİ ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 14-
Kesim öncesi muayenede çiçek tespit
edilirse, ancak son iyileşme veya ölüm’den 60 (Altmış) gün sonrasında kaldırılan
karantinadan sonra kesimine müsaade edilir. Bu takdirde deri, tırnak ve
boynuzları dezenfekte edilir ve etlerin tüketimine izin verilir.
Madde 15-
Kesim sonrası çiçek tespit edildiğinde gövde
zayıf veya lezyonlar yaygın ve derin ise gövde tamamen imha edilir. Eğer
lezyonlar az ve sathi ise hastalıklı kısımlar temizlendikten sonra tüketimine
izin verilir.
KUDUZ’DA ETLER
HAKKINDA KARAR:
Madde 16- Kuduzda etler
hakkında Yönetmelik hükümlerine göre karar verilir. Ancak kuduz veya kuduzdan
şüpheli hayvan tarafından ısırılmış fakat kuduz arazları göstermeyen hayvanlar,
azami 10 (on) gün içerisinde kesilip, ısırılan yerdeki yara, bere ve skatriksleri çıkarılarak imha edildikten sonra etlerinin tüketimine izin
verilir.
SEPTİSEMİLİ
ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 17-
Patojen bakterilerin kana karışması sonucunda ortaya çıkan hastalık tablosudur.
Antemortem
Bulgular:
-
Depresyon
-
Vücut ısısında değişiklik
-
Solunum güçlüğü ve hızlı solunum
-
Titreme ve kas tremorları
-
Konjunktiva, ağız ve
vulva mukozasında peteşiyel kanamalar ve hiperemi
Postmortem
Muayene:
-
Büyümüş, ödematöz ve
hemorajik lenf yumruları
-
Parankimatöz
organlarda (karaciğer, kalp ve böbrekler) dejeneratif değişiklikler
-
Böbrek, kalp yüzeyi, müköz ve seröz membranlar, bağ doku ve panniculus adiposiste hiperemi ve
peteşiyel ya da ekimotik kanamalar
-
Yüksek ateş sonucunda yeterince kan akmamış bir karkas
-
Karın ve göğüs boşluklarında kanlı seröz eksudat
-
Kemik iliği depresyonu ve ikterustan kaynaklanan bir anemi durumu mevcut olabilir.
Hangi sebepten olursa
olsun septisemi (Septik metritis, generalize septik mastitis hemorajik
enteritis, septik omphalophlebitis vs.) ile seyreden hastalıklardan dolayı
kesilen veya teşhisi konan etler imha edilir.
Septisemi şüpheli etler
salmonella veya diğer zararlı mikropları ihtiva edip etmediği hususunda
bakteriyolojik muayeneye tabi tutulur, bakteriyolojik muayenede insan sağlığı
için zararlı mikroplar tespit edilmezse ve hemoglobin maserasyon testi menfi
çıkarsa kavurma yapılarak değerlendirilebilir.
TOKSEMİLİ ETLER
HAKKINDA KARAR:
Madde 18-
Bakteri toksinlerinin Kana karışması sonucunda ortaya çıkan hastalık tablosudur.
Antemortem
Muayene:
-
Normal veya normal
olmayan vücut sıcaklığı mevcuttur. Toksemi mikroorganizmalar tarafından
oluşturulmuşsa yüksek ateş bulunabilir.
-
Konvülsiyonlar
-
Hareketlerde normal dışı değişiklikler
-
Can
çekişme ya da ağrı belirtileri (diş gıcırdatma)
-
Hayvan kalkmakta zorlanır ya da kalkamaz
-
Dehidrasyon hali de
bulunabilir.
Postmortem
Muayene:
-
İç organlarda hemorajiler
-
Normal veya büyümüş ödematöz lenf yumruları (Septisemide olduğu gibi hiperplazik değil)
-
Doku
nekroz sahaları
-
Sığırlarda anfizem
-
Seyrek olarak parankimatöz organlarda (Kalp, karaciğer, böbrekler) dejeneratif değişiklikler
Madde 19-
Eğer karkas ve iç organlarda septisemi veya
toksemiye ilişkin belirtiler varsa bu karkas ve iç organların imhasına karar
verilir. Böyle hayvanların kesiminde kullanılan malzemeler dezenfekte edilir.
Ayrıca muayeneyi yapan kişi de ellerini ve kollarını iyice yıkayıp dezenfekte
etmesi gerekir. Septisemi yada toksemiye neden olan primer lezyonlar (metritis,
mastitis, pericarditis, enteritis vb.) görülerek imha nedeni olarak kayıt
edilmelidir. Koma halindeki hayvanlar için red kararı antemortem muayene
sırasında verilmelidir.
AKTİNOMİKOZLU
ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 20-
Aktinomikoz belirtileri görülen doku ve
organlar imha edilir. Generalizasyon yoksa et serbest bırakılır.
KOYUNLARDA
PSEUDOTÜBERKÜLOZLU ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 21-
Hastalıklı organ ve lenf yumruları çıkarılıp
imha edilerek etlerin tüketimine izin verilir.
KEÇİ CİĞER
AĞRISI (P.P.C.C.) TESPİT EDİLEN ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 22-
Pleura pneumonia contagiosa capra teşhisi
yapılan etlerde hayvan kaşektik ise imha edilir. Besili ise göğüs kafesi,
akciğer ve kalp imha edilerek kalan kısımların tüketimine izin verilir. Deriler
dezenfekte edilir.
SARKOSPORİDİLİ
ETLER HAKKINDA KARAR :
Madde 23-
Parazit lokal olarak bulunuyorsa o kısım
temizlenir. Et ve diğer kısımların tüketimine izin verilir. Eğer; parazit az
olmasına rağmen, etler kaşektik veya rengi bozulmuşsa yağlar hariç, gövdenin
tamamı imha edilir.
CORYZA
GANGRAENOSALI ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 24-
Adalelerde belli bir bozukluk ile kaşeksi de
varsa bu etler tamamen imha edilir. Aksi takdirde iç organlar ve baş imha
edildikten sonra etlerin tüketimine izin verilir.
PATOLOJİK
İKTERLİ ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 25-
İkterli etler +1 derecede 24 saat
bekledikten sonra koyu sarı veya koyu sarı-yeşil renk gösteriyorsa, imha edilir.
24 saat bekledikten sonra et açık sarı –yeşil bir renk almışsa, kaynatma ve
kızartma denemesinde de lezzet ve kokusu anormalse, tamamen imha edilir. Şayet
et açık sarı renk gösteriyorsa ve kaşektik değilse sarı yerler temizlenerek
tüketimine izin verilir.
KAŞEKTİK ETLER
HAKKINDA KARAR:
Madde 26-
Yağ doku ve kas doku kaybıyla karakterize
kronik bir zayıflama durumudur. Kaslarda ve iç organlarda küçülme ve ödem
vardır. Organlar ve kas doku parlak görünümdedir. Kaşektik hayvanın derisi
buruşuk ve kuru, kılları kabarık ve karışık, kemikler belirgin ve gözler
çukurdadır.
Postmortem muayenede
karkas ve organlarda perikardiyal ve renal yağlarda seröz atrofi vardır, yağ
suludur. Karkas yüzeyi yarı saydam bir jel görünümündedir. Karar: Kaşektik
karkaslar reddedilir.
BOVİNE
SPONGİOFORM ENCEPHALOPATHILİ (BSE) ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 27-
Sığırların sinirsel semptomlarla seyreden,
merkezi sinir sisteminin dejenerasyonu ile karakterize öldürücü bir
hastalığıdır. BSE hastalığında hasta ve hastalıktan şüpheli hayvanların
laboratuar teyidi yapıldıktan sonra karkaslar imha edilir ve çiftlikteki tüm
sığırlar da tazminatlı olarak imha edilir.
ANORMAL KOKULU
ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 28-
Bazı yem maddeleri, ilaçlar ve şiddetli
kokulu bazı maddelerin (eter, amonyak, kloroform vb) emilimi karkasta ve
organlarda istenmeyen kokuya neden olabilmektedir. Ketozisli hayvanlarda aseton
kokusu hissedilir. Sindirim sistemi hastalıklarından etkilenen hayvanların
etlerinde dışkı kokusu olabilmektedir. Karar: Balık unu kokusu taşıyan karkaslar
ve sakatatlar düşük kaliteli olarak değerlendirilir. İlaç ve kimyasal madde
kullanımına bağlı kokularda karkas reddedilir. Hafif kokularda ve soğuk hava
deposunda bekletmekle azalan- kaybolan kokularda etin tüketimine izin verilir.
KİMYASAL
MADDELERLE ZEHİRLENMİŞ HAYVAN ETLERİ HAKKINDA KARAR:
Madde 29-
Hayvanlarda ekzo parazitlerin sağaltımı
amacıyla verilen antiparaziter ilaçlar veya değişik kimyasal maddelerle
toksikasyonlar şekillenebilmektedir. Klinik semptomlar başlıca sinir sisteminde
bozukluklar, akut abdominal ağrı, ishal ve lezyonları görülür. Postmortem
muayenede gastroenteritis, karaciğerde yağ dejenerasyonu ve kanın yeterince
akmadığı gözlemlenir. Karar: Klinik zehirleme semptomları ile postmortem
muayenedeki bulgular örtüşüyorsa karkas ve sakatat imha edilir.
TÜRKİYE’YE İTHAL
EDİLECEK ETLER HAKKINDA KARAR:
Madde 30-
Ülkemize ithal edilecek etler; menşe ülke
Resmi Veteriner Teşkilatı tarafından düzenlenen Orijin ve Veteriner Sağlık
Sertifikası ile giriş gümrüklerine gelmelidir. Ülkemize ithal edilecek etlerde
ayrıca aşağıdaki şartlar aranır.
-
Etler taze, tuzlanmış, kurutulmuş, salamura edilmiş,
tütsülenmiş ve soğutulmuş veya dondurulmuş halde gelebilir.
Ancak bu etler Türkiye’de yürürlükte olan gıda ile ilgili
mevzuata uygun olmalıdır.
-
Etlerin büyük başlarda tam, yarım veya çeyrek karkas halinde
küçük başlarda ise tam veya yarım karkas halinde olması
gerekir. Etlerin parçalanmış veya kıyma halinde ithaline
izin verilmez.
-
Karkas etler tüm hijyenik kurallara sahip bir örtüyle, stokinet vb. (stokinet: esnek pamuklu bir
ambalaj malzemesi) ambalajlanmış olmalıdır.
-
Karkaslar mürekkep veya sıcak damga ile Hükümet Veterineri
kontrolünde damgalanmalıdır. Buna göre;
-
Ağırlıkları, altmış kilogramdan fazla olanların her iki
yarım karkasının but, bel, sırt, göğüs, omuz ve pleuranın dış yüzleri damgalanmış olmalıdır.
-
Diğer karkasların omuz ve but bölgelerinin damgalanmış
olması lazımdır.
- Etler için tanzim edilen resmi Veteriner
Sağlık Sertifikalarında;
- Yurda getirilen bu etlerin çıkış yerinde
salgın ve bulaşıcı hayvan hastalığı olmayan ve o ülkede doğup büyüyen
sağlıklı hayvanlardan elde edildiği,
- Etlerin iyi, sağlam ve insan tüketimi
için uygun olduğu, Hiçbir şekilde koruyucu renk maddeleri, kimyasal ve
radyoaktif maddeleri ihtiva etmediği ve ülkelerinde insan gıdası olarak
tüketildiği,
- Etlerin, her türlü antibiyotik ve anabolizan maddeler taşımadığı,
- Dondurulmuş etlerde görülen küflenme, hijyen
kurallarının ve teknik donanımın eksikliği ile şekillenmektedir. İthal
edilecek etlerde bu durumun tespit edilmesi durumunda etin reddini
gerektirir.
- Soğutulmuş karkas –1 ile +1 derece arasında,
dondurulmuş karkas etler ise, (-18) derecedeki frigofrikli araçlarla nakledilmesi gerekir. Bu araçların;
- İç yüzeyleri veya et ile temas eden
kısımları etin özelliğini bozmayacak ve insan sağlığına zararlı hale
getirmeyecek şekilde paslanmaz bir materyalden yapılmış olması lazımdır.
- Yüzeyler düz ve kolaylıkla temizlenip
dezenfekte edilebilir olmalıdır.
- Karkas etler taşınırken paslanmaz
çengellere asıldığında yere değmemelidir. Diğer organ ve iç
organlarda asılmalı veya paslanmaz bir taşıyıcı içinde bulunmalıdır. Taze
nakillerde frigofirikli araçlar +1 derece, dondurulmuş nakillerde –18 derecede
olmalıdır.
- Taze et taşıyan araçlarda aynı zamanda
başka bir ürün, yüzülmemiş baş ve ayaklar taşınmamalıdır.
- Etlerin resmi Veteriner Hekim kontrol ve
gözetiminde yüklendiği belgelenmelidir.
EL KONULAN
ETLERİN İMHASI:
Madde 31-
Tüketimine müsaade edilmeyerek el konulan
etlerin ve organların imhası aşağıdaki şekilde yapılır.
-
El
konulan etler kaynatılmak, basınçlı buhara tutmak, yakmak
gibi fiziki metotlarla veya kimyevi vasıtalar kullanılarak
imha edilir.
-
İmha
edilecek etler iyice parçalanarak asit fenik, katran veya kreolin gibi dezenfektanlarla muamele
edildikten sonra, kuyulardan, akarsulardan, meralardan, hayvan ve insanlar ile
yollardan uzak yerlerde en az iki metre derinliğinde çukurlara usulüne uygun
olarak gömmek suretiyle imha edilir.
-
İmha
edilecek iç organlar imha edilinceye kadar özel olarak bu
maksat için yaptırılmış kilitli taşıma kaplarında saklanır.
-
İmhası yapılacak et ve organların kesim yerlerinden
kaçırılmaması için idari ve inzibati bakımdan sıkı kontrol
altında bulundurulur.
EL KONULAN
ETLERİN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Madde 32- El konulmasına
karar verilen etlerin aşağıdaki şekilde muameleye tabi tutulduktan sonra
sanayide kullanılmasına müsaade edilir.
-
El
konulan etler veteriner hekim kontrolünde yeterli derecede
kaynatılmak suretiyle domuz, tavuk ve köpek yemi imalinde
kullanılabilir.
-
El
konulan et ve organlar, bugün en fazla tercih edilen ve
termik usul denilen yüksek basınçlı buharla sterilizasyon
usulü ile zararsız hale getirilir. Bu usulle 160 dereceye
kadar yükseltilen hararet devriyle en dayanıklı mikrop
sporları dahi imha edilir.
Bu usullerin tatbikinden
sonra gövdelerden elde edilen yağ, fiziki ve kimyevi vasıtalarla tasfiye
edilerek sabun imalinde veya makine yağı olarak kullanılır, elde edilen et kemik
unu ise yem hammaddesi olarak tüketilebilir.
DONDURULMUŞ VE
SOĞUTULMUŞ ETLERİN MUAYENESİ:
Madde 33- Dondurulmuş ve
soğutulmuş etlerin sistematik muayeneleri aşağıdaki şekilde yapılır:
A–Dış Muayene:
Donmuş etin sahip olması gereken özellikleri taşıyıp taşımaması yönünden
önemlidir.
Bundan hareketle donmuş
etler, satıhları kuru kâğıt gibi düzgün taze etlerden belli tarzda daha koyu
renkte ve ince tabaka ile kaplıdır.
Donmuş etlerdeki bu
özelliğin dışında;
-
Etlerin damgasına bakılır.
-
Örtüler (stokinet
vs.) muayene edilir. Örtü kenarlarında serumlardan ileri gelen lekelerin
bulunması etin muhafaza veya nakliyesi sırasında dondan çözülüp terlediğine ve
çıkan serumun kuruyarak kefende iz bırakmasına işarettir. Ancak örtü (Stokinet
vs.) 18–24 saat bekletilen taze gövdelere geçirildiğinden et suyu sızıntısı ile
lekeler oluşabilmektedir. Bu nedenle lekelerin ambalajlamadan mı yoksa
çözülmeden mi olduğu ayırt edilmelidir.
-
Gövdelerde yassılaşma mevcutsa, etlerin dondan çözüldüğüne
işarettir.
-
Gömlek ve torbaların kirli, çamurlu ve şüpheli lekeli
olmamasına dikkat edilir.
-
Elle
yoklama yapılır.
-
Koklama suretiyle etlerde bir bozukluğun olup olmadığına
bakılır.
(Soğutulmuş ve dondurulmuş
etlerde koku muayenesi et çözdürülerek yapılır.)
B- Derin
Muayene:
Sathi muayenede;
sonradan meydana gelen veya patolojik herhangi bir bozukluk görüldüğünde yapılır
ve şu sistematik yol izlenir.
-
Sathi bozulmalar: Küflenme ve mikrop kolonileri ile sonradan
meydana gelen bozukluklarda,
-
Derin bozulmalar: Dış muayeneler neticesinde şüphe uyandığı
ve daha derin muayene ihtiyacı duyulduğu halde sondaj ve
adale kitlelerinin kaldırılması suretiyle yapılır. Gram
pozitif ve bozulmadan mütevellit bakteriler aranır.
-
Etlerde yüzeysel bozulma ve kemik kokuşması yönünden görsel
ve laboratuar muayeneleri yapılır. Dondurulmuş iri cüsseli
karkaslarda hatalı dondurmaya bağlı kemik kokuşması
şekillenebilmektedir. Laboratuarda kimyasal ve
bakteriyolojik muayene yapılarak kokuşma olup olmadığı
tespit edilir.
Madde 34-
Dondurulmuş etlerde görülen küflü ve
denaturasyondan dolayı liflenen kısımlar imha edilir. Diğer sathi bozulmalarda
da bozuk kısımlar kesilip çıkarılır.
Madde 35-
Dondurulmuş etlerdeki derin bozulmalar
nedeniyle yapılan sondalamalarda kokuşmalar olduğu tespit edildiği takdirde bu
türlü gövde parçaları tamamen imha edilir.
ETLERİN
MUAYENESİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR:
Madde 36:
Etin insan sağlığı bakımından zararlı olup olmadığını, tüketim şeklini ve et
üzerinde yapılacak işlemi belirlemek amacıyla aşağıdaki hususlara dikkat
edilmelidir.
-
Muayenede kullanılacak bıçakların keskin, temiz ve
dezenfektan maddelerle dezenfekte edilmiş olmaları lazımdır.
Bunların düz satıhlı, paslanmaz, ısı ve dezenfektanlardan
etkilenmez yapıda olmaları gereklidir.
-
Mezbahalarda kullanılan alet ve kesicilerin temizlik ve
dezenfeksiyonu için, içinde sürekli 82
°C de sıcak su ve dezenfektan olan kaplarda bulundurulması zorunluluğu vardır.
-
Muayenenin sistematik sıraya göre ve titizlikle yapılması
lazımdır.
-
Muayene esnasında organlara ve ete yapılacak olan kesitlerin
çok miktarda ve fazla geniş olmamasına, etin ticari
değerinin düşürülmemesine dikkat edilmelidir.
Derin ve çok
sayıda yapılan kesitler etin bozulmasını hızlandıracağından sakıncalıdır.
-
Hastalıklı kısımlar kesilirken civardaki sağlam etlerin ve
zeminin bulaşmamasına dikkat etmeli, bu gibi durumlarda
kesim salonunun farklı bir bölümünde bu amaçla kullanılmak
üzere ayrı bir yer ayrılmalıdır.
-
Marazi madde almada ve hastalıklı kısımların kesiminde
kullanılan bıçaklar dezenfekte edilmeden kullanılmamalıdır.
-
Et
muayeneleri gündüz yapılır. Ancak aydınlatmanın çok iyi
olması halinde gece kesim ve muayene hizmetlerinin
yapılmasına izin verilir.
-
Etlerin muayenesi yapılırken verilecek kararlarda 3285
sayılı Hayvan Sağlığı ve Zabıtası Kanunu ile Yönetmeliğin ve
talimat hükümlerinin göz önünde bulundurulmasına dikkat
edilmelidir.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ |
