|
AÇIKTA SIĞIR BESİSİ:
Ülkemizde yaygın olarak kullanılan besi ahırı tipi kapalı
ahırlardır. Bu sistemin tercih edilmesine etkili birçok faktör söz
konusu olabilir. Eğer hayvanın gereksinimleri göz önüne alınırsa
böyle yatırım yapılmasına gerek yoktur. Kapalı havasız ve sıcak
ortam besi performansını olumsuz yönde etkiler. Kapalı ahır
tiplerinin hayvanın sağlık ve verimleri üzerine olumsuz etkileri
dikkate alınarak yarı açık tip ve sonraları tam açık tip ahırlar
kullanılmaya başlanmıştır.
Hayvanları soğuğa karşı değil sıcağa karşı
korumak gerekmektedir. İklimi çok uygun olduğu yerlerde
dahi maliyetleri yüksek olan kapalı ahırlar inşa
edilmektedir. Burada kaynakların (öz kaynak ve kredi )
önemli bir bölümünün sabit yatırıma bağlanması asıl
gerekli olan işletme sermayesinin yetersiz kalmasına
neden olmaktadır.
Ülkemizin her tarafında açık veya yarı açık
besi sistemi uygulanabilir.
Büyük baş hayvan beslenme konusun da
entansif besicilikte özelikle sabit yatırım maliyetinin yükselmesi
üretim maliyetinin de artmasına neden olmaktadır. Sığırcılıkta en
önemli unsur çevre ve koşullarına göre barınak durumu ve en uygun
barınak tipi seçimidir. Diğer bir konuda işletmenin yararlanacağı
çayır mera varlığı ve kaba kesif yem üretim olanaklarıdır. Kapasite
buna göre belirlenmelidir. Bir iletmenin giderlerinin %65-70’i yem
masrafları oluşturmaktadır.
Genel olarak besiye alınan hayvanın
performansını etkileyen pek çok faktör söz konusudur. Bunlar besiye
alınan hayvanın cinsiyeti yaşı ırkı uygulanan bakım ve beslenme
şekli ile iklimdir. Buna göre besi; ‘’genç erkek sığırların
büyümelerinin en uygun dönemde en ekonomik biçimde teşvik edilmesi
ile maksimum canlı ağırlıklarına bir anca önce ulaşmalarını
sağlayacak gerekli koşulların sağlanması’’ olarak yapılabilir. Bunu
sağlamak için sabit yatırımın mümkün olduğunca düşük yüzeyde
tutulması gerekir.
Açıkta sığır besisinde hayvanlar yaz kış
açıkta ve serbest olarak besiye alınmaktadır. Açık sistem
besicilikte aşırı sıcak ve soğuk sorun olabilmektedir. Çevre
sıcaklığına -5 -10 hatta -20 dereceye kadar düşmesi besi
performansını olumsuz yönde etkilemez. Aşırı sıcaklar içinde basit
sistemli gölgelikler kullanılabilir. Bunlar açık alnın %40’ı gibi
bir kısmını kaplar. Ayrıca ağaç ve tepeciklerin bulunması da yaz
aylarında gölgelik vazifesi görmektedir.
Açık besi yerinin seçiminde önemli olan
tarıma elverişli olmayan arazinin güney veya güneydoğuya bakması,
sert zeminli engebeli, toprak geçirgenliğinin yüksek olmasıdır.
Arazi soğuk ve sert rüzgârlara karşı korumalı olmalıdır. Ayrıca besi
yerinin etrafı sağlam bir şekilde kontrol altına alınmalıdır.
Açıkta besi yerinde bir hayvana ayrılacak
yer önemli bir konu olup bu hayvanın, ırkı yaşı cinsiyeti ve cüssesi
alarak sıralanabilir. Bu durumda yetişkin hayvan başına 4,5
metrekare bir yaşlılar için 3,6 metrekare danalar için 2,1 metrekare
olan yeterli olacaktır. Diğer önemli bir faktör de yağış miktarıdır.
Gezinti alanı genel olarak hayvan başına 9–10 metrekare olarak hesap
edilirken fazla yağış olan yerlerde bu alan 20–30 metrekareye
çıkmaktadır. Eğer açık besi yerinin belirli bir kısmına gölgelik
yapılırsa bu alan düşmektedir.
Açıkta besicilikte yem rasyonu önemlidir.
Özellikle kış aylarında yem rasyonlarının yüksek enerjili olması
gerekmektedir. Kaba ve kesif yemler hayvanlara komple yem halinde
verilmelidir. Sürekli temiz su da hayvanlar için çok önemlidir.
Hayvanların günlük canlı ağırlık artışı için gerekli besin maddeleri
ihtiyacı yaşlarına ve verimlerine göre farklılık gösterir. İstenilen
canlı ağırlık artışı için hayvanın günlük tüketebileceği kuru madde
ihtiyacı dikkate alınarak hazırlanan rasyona hayvanlara
yedirilmelidir. Hazırlanan rasyonun enerji ve protein açısından
dengeli olması gerekmektedir.
Açık
besi ahırı ana hatları ile şu unsurlardan oluşur;
-
Padok (
Bölümler -Hayvanların serbest dolaştıkları yer )
-
Yemlikler
-
Suluklar
-
Gölgelik
-
Sundurma
-
Yem deposu
Açık
besi ya da yarı açık besi ahırının yapılmasından önce planlanması
gerekenler içerisinde yer tespitinin yapılması, padokların hayvan
sayısına göre büyüklüğünün ayarlanması şeklinde sayılabilir. Açık
besi yeri seçiminde drenajı sağlamak amacı ile hafif meyilli,
hayvanlar için yeterli içme suyuna sahip, ulaşımı kolay ve
olabildiğince az yağışlı bölgeleri seçmek gerekir. Bu durumda
Türkiye’de Karadeniz bölgesi hariç diğer bölgelerde besicilik
yapılacak arazi temini kolaydır. Açık besicilikte yağmur suyu kar
suyu bunlar hep ahırın içine yağacağından buna idrar ve dışkıda
eklenince çok miktarda çamur oluşacaktır. Bunun önüne geçmek için
zemindeki toprağın geçirgenliğinin fazla olması ve açık besi
ahırının güneye doğru hafif meyilli olması su birikimini
azaltacaktır.
Padok (Bölümler):
Sundurmalı açık
besi ahırında hayvan başına 10–20 metrekare alan düşünülmelidir. Bu
oran isteğe göre değişebilir. Padoklar %3–4 oranında güneye doğru
meyilli olmasında yarar vardır. Çünkü idrar ve dışkıya ilaveten
yağmur ve kar suyu da eklenince çamurlaşma artacaktır. Çamurlaşmayı
azaltma yönünde etkili bir yöntemdir. Padok içerisinde küçük
tepeciklerin olmasında fayda vardır. Çünkü yağışlı havalarda danalar
bu tepecikleri az çamurlu olduklarından dolayı dinlenme açısından
tercih ederler.
Yemlik:
Yemlikler günümüzde betondan yapılmaktadır. Önemli olan yemliklerin
hayvanların yemleri rahatlıkla yiyebilecekleri şekilde olmasıdır.
Yemliklerde yemlerin ıslanmaması için üstlerinin kapalı olmasına
dikkat edilmelidir. Uygun bir yemlik için aşağıdaki kesitteki
ölçüler dikkate alınabilir.
Suluklar:
Suluklar mutlaka şamandıralı olmalıdır. Kışın donmadan, yazın
ısınmadan korumak için çift cidarlı suluklar tercih edilebilir. Bir
suluk her iki bölmenin ortak kullanımına sunulabilir. Suluk etrafına
10 cm yükseklik ve 2 m genişlikte beton yapılması rahatça su içmesi
ve suyu kirletmemesi yönünde uygun olacaktır.
Gölgelik:
Hayvanları sıcaktan korumak amacıyla yapılmaktadır. Gölgelik
yapılırken, hayvan başına 2-3 m² gölgelik alanı ve 3 m yüksekliği
olacak şekilde düşünülmelidir. Gezinti yerinin ortasına yapılırsa
her iki tarafında da hayvanlar yararlanabilir. Sıcak günlerde
hayvanların canlı ağırlık artışları azalmaktadır. Bunun önüne geçmek
içinde gölgeliklerin yapılması şarttır. Çok sıcak
günlerde hayvanların üzerine su püskürtülmesinde fayda vardır.
Hayvanlar soğuk havalarda daha çok canlı ağırlık artışları
gösterirler.
Sundurma:
Hayvanların en çok zaman geçirdikleri yer olduğu için açık beside
sundurmalar önem arz etmektedir. Sundurmanın kuzeye bakan yönünü
rüzgârı kesmesi açısından duvar örülmelidir. Sundurmanın açık
yönünde daha fazla güneş alınmasını sağlamak için enini geniş tutmak
gerekir. Sundurmanın yüksekliğini ve açısını güneşin içeri girmesini
dikkate alarak yapmakta da fayda vardır. Sundurmanın yan tarafları
duvarda yapılabilir yapılmayabilirde tercihe göre değişir. Masrafı
azaltmak açısından açık olmasında fayda vardır.
Yem deposu:
Hayvanların yedikleri yemlerin depolanması için yem depolarının
bulunması gerekir. Kesif yemlerin ve kaba yemlerin ayrı ayrı
depolandığı yerlerin olması gerekir Ayrıca silaj yapımında
kullanılacak silaj çukurunun da bulunmasında fayda vardır.
Açık besicilikte iş gücünün hafifletilmesi isteniyorsa
şunlar yapılabilir.
-
Yem hazırlama makineleri alınabilir.
-
Yemleri karıştıran ve dağıtan makineler alınabilir.
-
Taşıyıcılar ve yükleyiciler alınabilir.
-
Hayvanlara içme suyu sağlayan cihazlar alınabilir.
Açık besicilik de yardımcı ünitelerde gereklidir. Hayvanların
aşılama ve tedavi gibi yöntemlerin yapılabilmesi için yakalanması
sağlayan hayvan yakalama yerlerinin padok içinde ve dışında olması
gerekir. Hayvanların arabalara bindirilmesi için hayvan bindirme
rampalarının olması gerekir.
Açıkta Besinin Avantajları
-
Ahır yapımı için fazla yatırım gerekmez
kapalı ahırlara oranla en az %70 daha ucuz yapılabilir. Gölgelik
yapılsa bile maliyet çok düşük olmaktadır.
-
Besi yeri etrafının Çevrilmesi elektrikli
çit veya çitlerle daha ucuza yapılabilir ve işcilik giderleri
azdır.
-
Bu sistemde yılın 12 ayı besi
yapılabilmektedir.
-
Sığır sağlığı için çok elverişlidir.
Sığırlarda Tırnak uzamaları ve ayak ve eklem hastalıkları,
,idrar tutukluğu problemleri daha azdır.
-
Hayvanların hastalıklara karşı mukavemeti
artar. Akciğer hastalıkları daha az görülür.
-
Bu sistemde sığırlar yemleri iştahla yerler
ve canlı ağırlık artışı hızları yüksek olur.
-
Bu ahırlarda beslenen sığırların karkaslar
aşırı yağlı olmadığından daha kaliteli olur.
Dezavantajları
-
Besi materyali hayvanlar değişik yerlerden
toplanıp getiriliyorsa bunların alışma problemleri olabilir.
-
Kaba yem ve kesif yem tüketimi soğuk
havalar da daha çok artmaktadır.
-
Padoklar (bölümler) arası hayvan
geçişlerinde sürü psikolojisi gereği yeni geçen hayvana diğer
hayvanlar eziyet edebilir.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin DEMİRTAŞ (06.04.2010)
GÜNCELLEME:
Vet. Hek. Hayri YENİYURT (23.03.2020) |
Yerli Sığır Irkları