SIĞIRLARDA YAŞ TAYİNİ:
Düzenli kayıt tutulan işletmelerde
sığırların yaşının belirlenmesi kolaydır. Ancak elde bu türden
bilgiler bulunmadığı zaman sığırların yaşı dişlerine ve boynuz
oluşumlarına bakılarak yapılabilir. Dişlerin durumu ırka ve
yemlemeye bağlı olarak az-çok sapma gösterme de 5 yaşına kadar
olan hayvanlarda oldukça güvenilir sonuçlar vermektedir. Ergin
bir sığırın ağzında 32 tane kalıcı diş bulunur. Bunların
isimleri ve diziliş biçimleri çizelgede verilmiştir.
Dişler |
SOL YARI |
SAĞ YARI |
N |
P |
C |
I |
I |
C |
P |
N |
Üst Çene |
3 |
3 |
C |
I |
I |
C |
3 |
3 |
Alt Çene |
3 |
3 |
0 |
4 |
4 |
0 |
3 |
3 |
I= kesici dişler
2 tane ön kesiciler, 2 tane I. ortalar, 2 tane II. Ortalar, 2 tane son
kesiciler
C= köpek dişleri
P= ön azı dişleri
M= ard azı dişleri
Genç sığırların ağzındaki dişlerden 20
tanesi hayatının değişik evrelerinde sırasıyla değişir ve
yerlerine kalıcı dişler çıkar. Değişmeyen dişiler 6 tane üst
çenede olmak üzere toplam 12 tane ard azı dişleri’ dir. Geçici
ve kalıcı dişlerin çıkışına alt takvim yaklaşık olarak çizelgede
olduğu gibidir.
Çizelge: Sığırda dişlerin çıkış takvimi
Dişin Adı |
Çıkış Zamanı |
Geçici ön dişler |
Doğumdan önce |
Geçici I. Ortalar |
Doğumdan önce |
Geçici II ortalar |
Doğum-ilk 7 gün içinde |
Geçici son kesiciler |
Doğum ilk 15 gün içinde |
Kalıcı ön kesiciler |
1.5-2 yaş arasında |
Kalıcı I. Ortalar |
2-2.5 yaş arasında |
Kalıcı II. Ortalar |
3 yaşında |
Kalıcı son kesiciler |
3.5-4 yaş arasında |
Geçici köpek dişi |
Yoktur |
Kalıcı köpek dişi |
Yoktur |
Geçici ön azı dişleri (12 tane) |
Doğum-ilk 21 gün içinde |
Kalıcı ön azı dişleri I |
2-2.5 yaşında |
Kalıcı ön azı dişleri II |
1.5-2.5 yaşında |
Kalıcı ön azı dişleri III |
2.5-3 yaşında |
Kalıcı ard azı dişleri I |
5-6 aylık iken |
Kalıcı ard azı dişleri II |
1-1.5 yaşında |
Kalıcı ard azı dişleri III |
2-2.5 yaşında |
I) SIĞIRLARDA DİŞLERE
BAKILARAK YAŞ TAYİNİ:
Sığırların yaşı kesici dişlerine bakılarak
belirlenir. Çizelgeden anlaşılacağı üzere sığırın üst çenesinde
kesici diş yoktur. Alt çenedeki 8 kesici dişin geçici veya
kalıcı oluşuna bakılarak 5 yaşına kadar yaş belirlenmesi
yapılabilir. Daha yaşlı sığırlarda ise yaşın belirlenmesi bu
dişlerdeki aşınma bakılarak yapılır.
6-8 günde: Son kesici süt dişleri
hariç diğer kesici dişler (6 tane) çıkmıştır. Dişler birbiri
üzerine binmiş durumdadır ve diş etleri mavimtırak-kırmızı
renktedir. Ayrıca diş etleri dişleri örter durumdadır.
2 Haftalıklarda: Son kesici
süt dişleri de çıkmış ve ya çıkmak üzeridir. Dişlerin birbiri
üzerine binmiş durumları ortadan kaybolmuştur. Ön kesicilerde
diş eti çekilmiştir.
3 Aylıklarda: Son kesiciler
diş yayı seviyesine ulaşmıştır.
1 Yaşında: Diş taçları
küçülmüş, dişlerin kökleri meydana çıkmıştır.
1 Yaş 9 Aylıklarda: Ön kesici
süt dişleri düşer.
2 Yaşında: Ön kalıcı dişler
çıkmış ve diş yayı seviyesine ulaşmıştır. İki yaşında bir
sığırın ağzında 2 tane (sağ ve solda olmak üzere kalıcı kesici
diş bulunur)
2 ½ Yaşında: I. Orta kesici
süt dişleri düşmek üzeredir ve ya düşmüştür.
3 Yaşında: I orta kalıcı
dişler çıkmış ve diş yayı seviyesine ulaşmışlardır. Üç yaşındaki
bir sığırın ağzında 4 tane kalıcı kesici diş bulunur.
3 ½ Yaşında: II. Orta kesici
süt dişleri düşmek üzere ve ya düşmüştür.
4 Yaşında: II. Orta kalıcı dişler
çıkmış ve diş yayım seviyesine ulaşmışlardır. Dört yaşındaki bir
sığırın ağzında 6 tane kalıcı kesici diş bulunur.
4 ½ Yaşında: Son kesici süt dişleri
düşmek üzere ve ya düşmüşlerdir.
5 Yaşında: kalıcı son dişler çıkmış
ve normal boylarına ulaşmıştır. Beş yaşında bir sığırın ağzında
8 tane kalıcı diş mevcut olup, ağzında hiç kesici süt dişi
yoktur.
Beş yaşından büyük sığırlarda yaş
belirleme kalıcı kesici dişlerin kenarları ve diş yüzeylerinde
meydana gelen aşınmalara bakılarak yapılır. Ancak bu şekilde yaş
tayini yapabilmek için deneyim ve göz alışkanlığı da gerekir.
5 ½ -6 Yaş : Bu yaşlar arasında
kalıcı son kesici dişlerin ön kenarı ve ön kesicilerin dile
bakan yüzeyleri yarıya kadar aşınmıştır.
7 yaşında : Ön kesiciler tamamen
aşınmıştır. I. Ve II. Orta kesicilerin dile bakan yüzeylerinde
aşınma diş yüzünün yarısına kadar ilerlemiştir.
8 yaşında : I. Orta kesicilerin
dile bakan yüzü tamamen aşınmıştır.
9 yaşında : II. Orta kesicilerin
dile bakan yüzü tamamen aşınmıştır.
10 yaşında : Ön ve orta kesicilerde
açınma yüzeyi dört köşe olur ve aynı zamanda diş yıldızı
görülebilir.
12 yaşında : Kesici dişlerin aşınma
yüzeyi yuvarlaklaşmaya başlar.
14 yaşında : Ön ve orta kesicilerin
taç kısımları tamamen aşınmıştır, yalnızca son kesicilerin taç
kısmında aşınma tam değildir. Kesici dişlerin aşınma yüzleri
gittikçe ikizkenar üçgen şeklini alır.
15 yaşında: Kesici dişler yuvarlak
ve küçük birer diş haline gelirler.
II) SIĞIRLARDA BOYNUZLARA BAKILARAK YAŞ
TAYİNİ:
İneklerde her doğumdan sonra boynuzlarda
bir halka meydana gelir. Bunun nedeni gebeliğin son dönemlerinde
ve süt veriminin en yüksek olduğu dönemde beslenme dengesinin
bozulmasıdır. İneğin boynuzundaki her halka bir buzağılamaya
(yaklaşık 1 yıla) işarettir. Halkalar sayılır ve halka sayısına
bu ineğin ilk doğumunu yapıncaya kadar geçen 2-3 yıllık süre
eklenirse ineğin yaşı ortaya çıkar. Örneğin boynuzunda 4 halka
bulunan bir inek 6-7 yaşlarında sayılmalıdır. Boynuzların yanı
sıra dişler de incelenecek olursa daha kesim bir tahmin
yapılabilir.
Yapılan açıklamalardan anlaşılacağı gibi
boynuzlardan yaş belirleme yalnız ineklerde yapılabilir. Boğalar
için süt üretimi söz konusu olmadığından bunların boynuzlarında
yaş halkalarının düzgün olarak belirlenmesi beklenemez.
İneklerde boynuzlara bakarak yaş
belirlenmesi, ancak hayvanların düzenli beslendiği ve buzağılama
aralığının yaklaşık 1 yıl olduğu sürelerde doğru sonuç verir.
Hayvanların yılda 1-2 dönem aç kaldığı veya buzağılama
aralığının ortalama olarak 400 günün üzerinde olduğu sürülerde
yapılacak tahminlerin yanıltıcı olması kaçınılmazdır.
|