BOTULİSMUS
(TOXİSCHE
BULBAERPARALYSE)
Botulismus; clostridium
botulinium isimli mkroorganizmanın çıkardığı nörotrop
özellikteki toksinler tarafından meydana getirilen; dil,
çiğneme, yutma ve iskelet kaslarında felç semptomlarıyla
karakterize bir intoksikasyon dur. Kanatlı hayvanlar, bizon,
sığır, koyun ve atlar toksine duyarlı olmasına karşın, domuz,
köpek ve kedilerde duyarlılık daha azdır.
Etiyoloji:
Clostridium botulinum doğada
çok yaygın olarak bulunan, sporlu, gram pozitif bir
mikroorganizmadır. Anaerop ve alkali ortamda, kokuşma durumunda
bulunan organik maddeler içinde (kadavra, kokuşmuş, bozulmuş,
çürümeye yüz tutmuş silaj ve benzeri yiyecekler), çeşitli yem ve
sularda ve lağım sularında etkenin vejatif formları hızla
çoğalarak protein niteliğinde ekzotoksin salgılarlar.
Cl. botulinum'un başlıca 7 tip ana toksini (A,B,C,D,E,F, ve Cl
parabotulinum) ve bunların alt tipi toksinleri bilinmektedir.
Bunlardan sığırlarda hastalık yapanlar C ve D tipleridir.
Protein ve mineral madde eksikliği bulunan hayvanlar (özellikle
fosfor) , merada rastladıkları kadavra artığı kemik ve benzeri
maddeleri yiyebilir (pica sonucu), toksinlere bulaşık suları
içebilirler. Toprağı fosfor bakımından fakir olan bölgelerde
(Trakya bölgesinde) Botulismus olayları daha çok görülmektedir.
Hastalığa en fazla yaz sonu ve sonbahar aylarında rastlanır.
Patogenez:
Hastalığın patogenezi şimdiye
kadar tam anlaşılmamıştır. Yiyeceklerde alınan nörotrop
toksinler sindirim kanalından rezorbe edilerek sinir sistemine
ulaşır, hayvanda toksinlerin alınmasından sonra birkaç saat ile
birkaç gün içinde hastalık belirtileri ortaya çıkar. Hastalığın
şiddeti ve seyri, alınan toksinin miktarına ve hayvan türünün
duyarlılığına göre değişir. Toksinler, ganglion sinapslarında ve
kaslardaki motorik plaklarda asetilkolin salgılanmasını
durdurmak suretiyle felçlere yol açar. Ayrıca, damar
geçirgenliğini de etkilediklerinden ödem ve kanamalara neden
olurlar.
Hastalık
belirtileri:
-
Hastalıkta kuluçka süresi 2
– 6 gündür.
-
En belirgin semptomu Bulber
paralizidir.
-
Çiğneme ve yutma
hareketlerini güçlükle yapar zorlanır.
-
Dil, masseter ve yutak
kasları gevşer.
-
Su içemez
-
Ağzı kolay açılır ve içerde
yutulamayan yemler görünür.
-
Salivasyon görülür.
-
Göz kapakları düşer ve
pupiller refleks azalır.
-
Yürüyüş sallantılıdır, yere
düşer.
-
Yattıkları yerde hipokalsemi
olayında olduğu gibi başı bir yana dayayarak komaya
girebilir.
-
Dışkı sulu kıvamdadır.
-
Olayların % 30 – 50’sinde
idrarda proteinürie ve glkozurie görülür.
-
Mortalite % 90 – 95
dolayındadır.
Otopsi:
Otopside, organlarda
makroskopik ve mikroskobik patogonomik değişiklikler bulunmaz.
Ölen sığırlarda omasum içeriği tamamen kurumuş ve sertleşmiştir.
Hafif kataral enteritis, akciğer ödemi, kalpte ve seröz zarlarda
hemorojik kanamalar gözlenir. Ayrıca, beyinde perivasküler
kanamalar ve purkinje hücrelerinde parçalanma oluşmaktadır.
Tanı
ve Ayırıcı Tanı:
Klinik bulgulara
göre Botulismus’tan kuşku duyulur. Alınacak tam bir anemnez
tanıda oldukça yararlı ipuçları verir. Hastaların bulundukları
yerlerdeki yem ve sularda, ölmüş, kokuşmuş kedi veya fare
bulunması tanıda büyük kolaylık sağlar.
Karıştığı hastalıklar:
Sağaltım:
-
Çok güçtür. Semptomlar görüldüğü andan itibaren en yakın
veteriner hekiminize danışınız. Erken teşhis çok önemlidir.
-
Hastalığın yeni başladığı dönemlerde antitoksik serum
uygulaması yararlı olabilir.
-
Sığırı rumen sondası ve rumen füstülü ile beslenmeye
çalışılır.
-
Toksinlerin etkisini azaltmak için 5 – 10 lt su içine 60 –
80 ml laktik asit içirilir.
-
Paranteral glukoz ve elektrolit uygulanır.
-
Kolinesterazın etkisini durdurmak amacıyla hayvana 100 – 150
mg Prostigmin i.m. enjekte edilir.
Koruma:
-
Hastalıktan korunmak için
sığırlarda pica’ya yol açabilecek tüm beslenme
bozukluklarının düzeltilmesi gerekir. Mümkün olduğunca
meralardaki kadavralar ortadan kaldırılıp gömülmelidir.
-
Yurdumuzda Cl. Botulinum tip
C ve D’ye karşı hazırlanmış bivalan toksoid aşılar
kullanılmaktadır. Bu aşıdan sığırlara 14 gün arayla 2 kez ve
10’ar ml verilir, hastalığa karşı oluşan bağışıklık 6 ay
sürmektedir.
-
Botulismuslu hayvanların
etlerini tüketmek sakıncalıdır.
DERLEYEN:
Vet. Hek. Hüseyin
DEMİRTAŞ
|