|
AKUT METRİTİS (RAHİM
İLTİHABI)
Puerperal akut
(septik) metritis
daha çok süt
İneklerin de
doğumdan sonraki
birkaç gün içinde
oluşur. Klinik
olarak ciddi toksemi
ve retentio
secundinarum ile
birlikte veya
retentio
secundinarum
olmaksızın kendini
gösteren bol
miktarda kötü kokulu
bir uterus akıntısı
bulunur. Uterusun
tüm katlarında akut
yangısal
değişiklikler
meydana gelebilir.
Etiyolojisi:
Akut puerperal metritisin
ortaya çıkmasında
iki ana faktör söz
konusudur:
-
Uterusun yoğun,
patojenik
polimikrobiyal
kontaminasyonu:
Güç doğum,
retentio
secundinarum ve
kontamine
buzağılama
ortamları uterus
enfeksiyonunu
arttıran
faktörlerdir.
Amfizemli
buzağıların
doğumundan sonra
da uterus
anaerobik
mikroorganizmalarla
yoğun şekilde
enfekte
olabilir.
Actinomyces
pyogenes ve
anaerobik
organizmalar (Fusobacterium
necroforum ve
Bacteroides
melaninogenicus)
gibi bazı
enfeksiyoz
ajanlar arasında
sinerjik etki
bulunmaktadır.
Bu sinerjik etki
etiyolojik
olarak önemli
olabilir. Septik
metritisli
hayvanların
uterusundaki
miks bakteriyel
flora içinde E.
coli,
Actinomyces
pyogenes,
stafilokoklar,
streptokoklar, Pseudomonas
auroginosa, proteus'lar
ve bazen de
clostridialar
bulunur.
-
Doğal savunma
mekanizmalarının
zayıflığı: Bunun
başlıca
sebepleri güç
doğum,
buzağılamadan
sonra uterus içi
yapılan
girişimler,
uterus
kontraksiyonlarının
eksikliği, IBR
virus gibi
immunosupresant
organizmaların
da işe karışmasi
ve buzağılama
öncesi beslenme
durumlarıdır.
Yağlı karaciğere
sebep olan aşırı
enerji alımı,
protein ve
mikromineral
yetersizliği
uterus
savunmasını
bozabilir.
Epidomiyolojisi:
Hastalık her yaşta,
özellikle yaşlı süt
ineklerinde doğumdan
sonra 2-4 gün içinde
oluşur. Daha çok
yavru zarlarını 24
saate kadar atamayan
ineklerde görülür.
Zaten, retentio
secundinarumlu
ineklerin %55'inde
metritis
şekillenmektedir.
Metritis ihtimali
retentio olanlarda
olmayanlara göre 25
kat daha fazladır.
Retentio
secundinarumla
ilgili faktörler,
dolayısıyla
postpartum
metritisle de
ilgilidir. Yavru
zarlarının zorla
ayrılması septik
metritis oluşumunda
çok önemli bir
faktördür.
Sığırlarda komplike
olmayan retentio
secundinarum
olgularının
fertilite ve
buzağılama-yeniden
gebe kalma aralığı
üzerine önemli bir
etkisi olmadığı
halde, retentio
secundinaruma bağlı
gelişen klinik
metritisler
buzağılama yeniden
gebe kalma aralığını
önemli derecede
uzatır.
Patogenez:
Retentio
secundinarumla
birlikte normal
uterus
involusyonunun
gecikmesi ve
uterusun miks bir
bakteriyel flora ile
enfekte olması
sonucu akut metritis
ortaya çıkmaktadır.
Uterus duvarı ve
mukozasında diffuz
nekroz ve ödem
şekillenir. Uterus
lumeninde belirgin
miktarlarda ve kötü
kokulu sıvı birikir
ve uterus büyür.
Buradaki toksinlerin
emilimi sonucu ciddi
toksemi ve
irreversibil
karaciğer yağlanması
meydana gelir.
Semptomlar:
Septik metritis
gelişen ineklerde
doğumdan2-5 gün
sonra akut anoreksi
ve toksemi görülür.
Süt verimi düşer.
Vücut ısısı
genellikle
39.5°C-den 41'C'ye
yükselir. Bazen
vücut ısısı normalolabilir.
Hayvanın ölümünden
kısa bir süre önce
vücut ısısı normalin
altındadır. Kalp
atımları genelde
96-120 arasında
değişir. Solunum
sayısı dakikada
60-72'ye çıkar.
Rumen hareketleri
deprese olmuş veya
yoktur. Kötü kokulu
ve sıvı bir ishal
bulunabilir.
Hayvanda şiddetli
dehidratasyon
görülür. Olguların
büyük çoğunluğunda
retentio
secundinarum
bulunur. Vaginal
muayene ile burada
biriken ve içinde
küçük yavru zarı
parçalarını içeren
bol miktarda, kötü
kokulu, koyu
kahverenginden
kırmızıya varan
renklerde bir içerik
izlenebilir. Yavru
zarları cervix'ten
dışarı doğru uzayan
olgularda el uterusa
kolayca sokulabilir.
Çoğunlukla
cotyledon'lar
carunculalara sıkıca
tutunmuş haldedir.
Bazen
caruncula'lardan
ayrılmış olan zarlar
basit çekmelerle
uzaklaştırılabilir.
Büyük ineklerde
genişlemiş ve gevşek
olan uterus
abdomenin ventraline
doğru yayıldığından
uterusun tamamı
kolayca palpe
edilemeyebilir.
Bazen yavru zarları
uterusta kalır ve
cervix uteri de
neredeyse tamamen
kapanır. Bu durumda
cervixin
muayenesinde
zarların varlığına
dair bir bulgu elde
edilemeyebilir.
Cervix'in kapalı
olması da uterus içi
muayeneyi imkansız
hale getirir.
Cervix'te ve
anterior vaginada
yapışkan ve kötü
kokmayan bir mukusun
bulunması, her zaman
olmasada, genellikle
yavru zarlarının
atıldığına işaret
eder. Atılmayan ve
vaginaya uzanan
yavru zarları
vaginal irritasyona
neden olur. Bu tür
olgularda çoğu zaman
tenesmus vardır.
Vaginaya elin
sokulması da
tenesmusu uyarır.
Yavru zarlarının
atılması 10 güne
kadar uzayabilir ve
zarlar tamamen
atılıncaya kadar
hayvanda iştah
düzelmez. Septik
metritisin seyri
2-10 gün arasında
değişir. Sağıtım
başlangıcından
itibaren 10-14 gün
vagnadian nekrotik
yavru zan parçalan
gelebilir.
Klinik Patoloji ve
Nekropsi bulguları:
Akut metritisler de
leukopeni,
neutropeni ve
dejeneratif sola
kayma olur. Bunların
derecesi hastalığın
şiddetine paralellik
arz eder.
Hastalıktan çok
etkilenen ve depo
yağların
mobilizasyonu sonucu
ketozis oluşan
hayvanlarda ketonüri
şekillenir.
Karaciğer fonksiyon
testlerinde
karaciger
fonksiyonlarında bir
azalma olduğu
görülebilir.
Karaciğerdeki
fonksiyon azalması
aşırı yağlı
ineklerde geriye
dönülmez olabilir.
Vagina ve uterustan
alınan örneklerde
daha önce sözü
edilen
mikroorganizmalar
izole edilir.
Nekropside uterus
büyük ve gevşektir.
Uterus içinde
çürüyüp dağılmış
yavru zarlarını
içeren koyu
kahverenginde ve
kötü kokulu birkaç
litre sıvı bulunur.
Uterus mukozası
nekrotik ve
hemorajiktir.
Hastalığın şiddetine
göre uterusun seroza
yüzeyinde fibrin
bulunabilir.
Karaciğer büyük ve
yağlı olabilir.
Myokard ve
böbreklerde hafif
dejenerasyon vardır.
Tanı:
Tanı için öncelikle
anamnez bilgileri
değerlendirilir.
Buzağılama
sırasındaki çevre
hijyeni
incelenebilir.
Doğuma yardım edilip
edilmediği
öğrenilir. Eğer
yardım edildiyse ne
ölçüde, nasıl, hangi
hijyen kurallarına
uyularak ve kimler
tarafından yardım
edildiği
araştırılır. Varsa,
hayvan sahibi
tarafından yapılan
sağıtımlar,
özellikle verilen
antibiyotikler ve
olası hipokalsemi
için yapılanlar
öğrenilir. Sorunun
bireysel mi, sürüde
mi olduğu önemlidir.
Genel bir klinik
muayene ve özel
reprodüktif
muayeneler yapılır.
Akut metritis
durumlarında lokal
muayeneler mümkün
olduğunca özenli
şekilde olmalıdır.
Rektal muayene
mezometrium'dan
eksudasyona sebep
olduğundan ve
yapışmalara yol
açabileceğinden
minimal düzeyde
tutulmalıdır. Akut
metritiste uterus
kolayca zarar
görebilir. Yavru
zarları atılamamış
ise rektal muayene
endike değildir.
Hijyenik ve
kayganlaştırılmış
bir elle dikkatli
vaginal muayeneler
yapılırsa vaginadaki
hasar ve uterustan
gelen sıvının
niteliği
anlaşılabilir.
Uterus içi
girişimler
fagositozu azaltmak
suretiyle uterus
savunma
mekanizmasını
olumsuz
etkileyebileceğin
den, tanı amacıyla
elden geldiğince çok
az başvurulmalıdır.
Bu uygulama akut
metritiste doku
hasarı
oluşturacağından ve
hayvanı strese
sokacağından kontra
endikedir. Hastalık
sebebi
mikrorganizmaları
belirlemek ve
gerekirse
antibiyogram için
mikrobiyolojik
muayeneye
başvurulabilir.
Puerperal septik
metritis
buzağılamadan sonra
birkaç gün içinde
tokseminin
bulunması, büyük ve
gevşek bir uterus
içinde fazla
miktarlarda, koyu
kahverenginde ve
kötü kokulu bir
içeriğin fark
edilmesiyle tanınır.
Bazı septik
metritisli
hayvanlarda cervix
uteri kapalı
olabilir. Bu nedenle
yavru zarlarının
cervix'ten dışarı
uzanmaması septik
metritis olmadığı
anlamına gelmez.
Hastalık, doğumdan
birkaç gün sonra
görülebilen diger
toksemi, anoreksi ve
süt verimi azalma
sebeplerinden ayırt
edilmelidir. Ayırıcı
tanıda uterus
eksudatının durumu
çok önemlidir.
Primer septik
metritisle
karışabilecek veya
birlikte
seyredebilecek söz
konusu sorunlar
yağlı inek sendromu,
abomasumun sola
deplasmanı,
abomasumun sağa
deplasmanı ve
dilatasyonu, akut
diffuz peritonitis,
henüz felç
şekillenmemiş
hipokalsemi, basit
indigesyon, perakut
ve akut mastitisler
olabilir. Kesin
ayrımın yapılamadığı
durumlarda hayvanı
her iki hastalığa
karşı sağıtmak
gerekir.
Tedavi:
Veteriner Hekiminize
danışınız!
Derleyen:
Veteriner Hekim
Tolga GÜNDÜZ
Kaynak:
|
