|
YUTAK
YANGISI (PHARYNGİTİS)
Yutak
mukozasının yangısıdır. Farenks, burun ve ağız boşluğunun
kominikasyon sahasıdır. Bir taraftan larenkse, diğer taraftan
özefagusa çıkar. Bunun için farenks hastalıkları yutma güçlüğü
ve dispno ile beraber seyreder. Farenksin atların dışındaki
evcil hayvanlarda orta kulak ile irtibatı bulunduğundan farenks
hastalıkları orta kulağa da bulaşabilir.
Etiyoloji:
Stomatitis yapan sebepler
genellikle farengitise de yol açarlar.
- Çeşitli mekanik-travmatik
(sonda uygulamaları)
- Kimyasal (yakıcı asit,
alkali veya irkiltici ilaçlar)
- Termik (soğuk veya çok
sıcak yiyecekler) nedenler.
- Parazitler (sülük,
atlarda gastrophilus larvaları) primer farengitis yaparlar.
- Ayrıca, soğuk ve donmuş
sular, soğuk havalar farengitis için dispoze faktörlerdir.
- Yakıcı gazlar ve
dumanlarda laringitis yanında farengitise neden olurlar.
- Komşu organlardaki
yangıların farenkse yayılmasıyla ve bazı spesifik enfeksiyon
hastalıklarının seyri esnasında sekunder farengitis oluşur.
- Sığırlarda çoğu üst
solunum yolları enfeksiyonları
- Aujesky hastalığı
- Genç ruminantların
pastörella enfeksiyonları
- CGB
- Sığır vebası
- Dana ve kuzu difterisi
- MD/VD’de
- Atlarda gurm ve
influenzada farenks yangısı görülür.
- Kronik farengitis
sığırların aktinobasillozis ve tüberkülozunda oluşur.
Hastalık Belirtileri:
- Akut vakalarda, bilhassa
atlar ve sığırlar ağrı nedeniyle başlarını ileri doğru
uzatmış halde tutarlar. Yeme ve içme azalmış veya tamamen
kaybolmuştur. Hayvanlar yemi korkarak ve ihtiyatlı
çiğnerler. Yutma az veya çok zorlaşmıştır ( Yutma esnasında
hayvan başını iyice ileri uzatır. Yutma esnasında farenks
fazla hareket etmez). Bu nedenle ağızlarına aldıkları
lokmayı tekrar dışarı atabilirler. Su ve sulu gıdalar ağız
ve kısmen burundan (regurgitasyon, atlar için çok
karakteristiktir) dışarı atılır. Şiddetli olgularda lokma
özefagusu geçip gitmez. Hayvanlarda boş yutkunma hareketleri
görülür. Ağızdan salya akar (atlarda salyada burundan
gelir).
- Vücut sıcaklığı
artabilir.
- Yutak bölgesinin
dışarıdan muayenesinde şiş ve ağrılı olduğu gözlenir.
Özellikle akut pastörelloz ve yaralanmalarda farenksteki
flegmönöz şişkinlik göğüs girişine kadar uzanır ve larenks
stenozuna neden olabilir. Hırıltılı solunum ve öksürük
görülebilir. Regional lenf yumruları da şişmiştir. Bu
durumda bilhassa büyük hayvanlar başlarını sağa-sola ve
aşağı-yukarı bükmek istemezler. Yutak mukozasının
muayenesinde hiperemi ve şişkinlik olduğu gözlenir. Tüm
hastalarda genel durum az veya çok bozulmuştur.
- Sığırlarda
aktinobasilloz ve tuberküloz nedeniyle oluşan kronik
farengitis olgularında bölgenin derin palpasyonunda sert,
ağrısız, çoğunlukla çevre dokularla yapışık bir şişlik
saptanır. Farengitise bağlı olarak retrofarengial lenf
yumrusu da büyümüştür. Özellikle orta derecede bir yutma
güçlüğü ve solunum güçlüğü vardır ve uzun bir müddet devam
ederler. Zaman zaman iştahsızlık, durgunluk ve öksürük
görülür.
- Farengitislerde yutma
güçlüğü nedeniyle açlık ve susuzluk (dehidrasyon, eksikkozis),
gangrenli pnömoni (sepsis) ve dil ödemi gibi komplikasyonlar
oluşabilir. Bunlar çoğu kez ölümle neticelenir.
Tanı ve Ayırıcı
Tanı:
- Klinik semptomlar
(özellikle yutma güçlüğü, başın ileri uzatılması, salivation,
bölgenin palpasyonunda ağrı ve sıcaklık) ve farenks
mukozasının inspeksiyonu ile kolay teşhis edilir.
Ruminantlarda ağzın açılıp dilin dışarı çekilmesi ve dil
köküne bastırmak suretiyle mukozayı kısmen görmek mümkündür.
Atlarda rhinolaryngoskopla muayene edilebilir.
- Farengitisler en çok
parotitis, özefagus tıkanması ve farenks felci ile
karıştırılabilir. Parotitis, çoğu kez tek taraflı, şiddetli
bir şişkinlik ile kendini gösterir. Burun akıntısı görülmez.
Buna karşı parotis bezinin flegmonu genellikle iki taraflı
şişkinliğe neden olur. Genel durum ileri derecede
bozulmuştur. Dikkatli bir inspeksiyon ile genellikle bir
yara bulunur. Deneysel punksiyon ile ayırtedilir. Özefagus
tıkanmasında farenks bölgesi sağlamdır, sonda uygulandığında
özefagus içindeki tıkanma yeri tespit edilir, ayrıca
ruminantlarda ön midelerde gaz toplanması tipiktir. Yutak
felcinde yutak bölgesi ağrılı değildir, yangı belirtileri
yoktur ve yutma refleksi kaybolmuştur, sürekli regurgitasyon
bulunur.
- Sekunder
farengitis’lerde ise esas hastalığın diğer semptomlarına
göre tanı ve ayırıcı tanı konulur.
Prognoz:
Yangının akut veya kronik
oluşuna, sebep ve derecesine göre değişir. Akut yangılar üç dört
günde tam olarak gelişirler. Bir iki hafta içinde ise iyileşme
eğilimi gösterirler. Basit kataral ve erezyonlu yangılarda
elverişli olan prognoz diğerlerinde şüphelidir.
Sağaltım:
- Belirtiler görüldüğü andan
itibaren en yakın veteriner hekiminize danışınız!
- Stomatitislerde olduğu
gibidir. Hasta, hijyenik şartları iyi olan ılık bir yerde
istirahate alınır. İçme suyu ahır sıcaklığında olmalıdır.
Hafif olaylarda yumuşak, sulu gıdalar ve lapalar (bu amaçla
kepek ve un çorbaları, yumuşak silaj, taze yeşil ot vs.)
verilir. Yanlış yutmaya engel olmak için hayvanın yemini
yerden alması sağlanmalıdır. Çok şiddetli farengitislerde
ise yem ve su tamamen kesilir, suni besleme yapılır. Bu
amaçla; burun-özefagus sondası ile sıvı gıdalar ve
elektrolit sıvılar verilir. Eğer sonda tatbikatı zararlı
görülüyorsa rektal yolla su veya şekerli su verilir. En
iyisi parenteral sıvı elektrolit verilmesidir.
- Asfeksi tehlikesinde
trahetomi yapılır.
- Farengitisin lokal
tedavisinde antiseptik solusyonlar (%0,1’lik rivanol
solusyonu) veya sulandırılmış antibiyotik ve nitrofuran
solusyonları ile lavaj yapılır. Gliserin iode sürülür.
- Bütün olaylarda (hele
ateş de mevcutsa) sepsis tehlikesine karşı 3–5 gün süreyle
parenteral geniş spektrumlu antibiyotik ve sulfanamid
tedavisi gereklidir. Penicillin 10.000 i.ü./kğ canlı
ağırlığa i.m. veya 10-15 g trimethoprim i.m. uygulanır.
Ağır olaylarda oksitetrasiklin preparatları ile tedaviye
başlanması ve daha sonra daha sonra süfonamidlerle devam
edilmesi tavsiye edilmektedir.
- Kronik farengitis
olayların da nonspesifik protein tedavisi fayda sağlar.
EDİTÖR:
Prof. Dr. Yusuf GÜL
KAYNAK: Geviş Getiren Hayvanların
İç Hastalıkları
|
